NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

LITURGIE &CETERA Thema's
 Kerkelijk Jaar
Hoofddienst  Getijden Devotie Uitingsvormen 

Liturgie

LITURGIEK
Liturgiek TVG

Liturgiegeschiedenis

Joods

Vroeg Christelijk

Oosters Orthodox

Westers Katholiek

Protestants

HYMNOLOGIE

Geschiedenis van de Hymnodie

Oud Joodse Hymnodie
Vroeg Christelijke Hymnodie
Griekse Hymnodie tot 900AD
Latijnse Hymnodie
Lutherse Hymnodie
Calvinistische (Franse) Psalmodie
Nederlandse Gemeentezang
na de Reformatie

Engelse Hymnodie

Muziekgeschiedenis


Kunstgeschiedenis

Prehistorie, Oudheid en Vroege Middeleeuwen
Middeleeuwen
Renaissance
Barok en Rococo
Negentiende Eeuw
Twintigste Eeuw



Psalm 104 (Griekse nummering: Psalm 103) is een gedicht uit het Boek van de Psalmen in de Bijbel.

Inhoud

 

Kerkraam:"Constituit eum dominum domus suae" (Psalm 104, 21)

Liturgisch gebruik

Oosters Orthodox

Het belangrijkste liturgische gebruik van Ps 104 is aan het begin van de vespers (avondgebed) en de nachtwake. Hoewel het strict genomen een van de onderdelen van de vespers is dat voorgeschreven is voor de oudere lector (d.w.z. de oudste of abt van een klooster of in een parochiekerk de oudste lector van de kliros), wordt het gewoonlijk gelezen of gecantileerd door een lector aan het begin van de dienst.

De psalm is bedoeld gelezen of gecantileerd te worden in sobere stijl in vesperdiensten die niet deel van een wake zijn. Als de vespers onderdeel is van een wake wordt gewoonlijk een verkorte muzikale versie gezongen door het koor. Allerlei zulke muzikale zettingen van de psalm zijn gemaakt door de jaren; de bekendste is wellicht die uit deObikhod, of gewone zetting.

In de contekst van de vespers/wake setting, wordt deze psalm begrepen als een scheppingshymne, in al de volheid waarin God deze gemaakt heeft - de psalm spreekt over dieren, planten, wateren, hemelen, etc. Binnen het perspectief van de liturgie wordt het opgevat als Adam's lied, gezongen buiten de gesloten poorten van de hof van Eden, waaruit hij verbannen is (verg. Genesis 3). Terwijl de lector de psalm cantileers staat de priester buiten de gesloten Koninklijke Deuren terwijl hij enkel zijn epitrachilion draagt, waardoor de symboliek versterkt wordt.

De Psalm heeft grote gelijkenis met de Grote Hymne aan de Aten, waarmee hij ook vaak vergeleken wordt, hoewel men geen verband tussen de twee heeft kunnen vaststellen.

Joods

Psalm 104 wordt gecantileerd aan het einde van Joodse diensten bij bepaalde gelegenheden, zoals de Nieuwe Maan (Rosh Chodesh), hoewel gebruiken verschillen. "It has been declared that it is worthwhile studying the Hebrew language for ten years in order to read Psalm 104 in the original." [1]

Westers Katholiek

Psalm 104 komt in de klassieke Pinksterenliturgie voor na de lezing uit Handelingen Psalm 104: 30 gezongen, aangevuld met Alleluia:

Alleluia. Zend uw Geest uit en zij zullen herschapen worden; en Gij zult het aanschijn van de aarde vernieuwen. Alleluia.

 

Bron

^  Daily Prayer Book, Philip Birnbaum, 1949, p.465

Externe links

Psalm 104 is een scheppingspsalm, God wordt geprezen als Schepper, onderhouder en herschepper. Alles wat bij de schepping gemaakt is komt langs. Wat opvalt bij nadere bestudering is dat dit prachtige loflied op de schepping kunstig is opgebouwd volgens het patroon van een Menorah (kandelaar met middenlicht en symmetrisch aan weerszijden meer lichten)

Over inhoud en opbouw van Psalm 104

Psalm 104 is een scheppingspsalm, God wordt geprezen als Schepper, onderhouder en herschepper. Alles wat bij de schepping gemaakt is komt langs. Wat opvalt bij nadere bestudering is dat dit prachtige loflied op de schepping kunstig is opgebouwd volgens het patroon van een Menorah (kandelaar met middenlicht en symmetrisch aan weerszijden meer lichten)

Opbouw:
v. 1a Inleidende oproep tot lofprijzing
v. 1b-c Woorden gericht tot God: lof voor zijn majesteit en grootheid
vs. 2-5 Woorden over God: zijn glorie wordt gearticuleerd in a universele contekst
vs. 6-9 Woorden gericht tot God: wat God met het water gedaan heeft
vs. 10-23 Woorden over God: wat hij met water doet om leven voort te brengen op aarde
vs. 24-30 Woorden gericht tot God: overzicht van het handelen van de Schepper
vs. 31-35b Woorden over God: afsluitende lofprijzing
v. 35c Afsluitende oproep tot lofprijzing.
Deze opbouw is in het groot te vinden, maar ook in het klein:

Nadat de psalm zich in de inleiding richt tot God (vs. 1b-c), en zijn majesteit en grootsheid looft, richt de psalm zich op Gods aanwezigheid in het heelal, die zich openbaart in 7 symmetrisch weergegeven handelingen (menorah patroon). De zeven voorbereidende handelingen van de Schepper zijn:
Hij hult zichzelf in licht (2a)
Hij spant de hemelen uit (2b)
Hij zoldet zijn opperzalen in de wateren (3a)
Hij maakte de wolken tot zijn wagen (3b)
Hij wandelt op de vleugelen van de wind (3c)
Hij maakte de winden tot zijn boden (4a)
Hij maakte flaaiend vuur tot zijn dienaren (4b).


Als God eenmaal geschapen heeft blijft Hij handelen om het leven te onderhouden - (ook een menorah structuur zoals in vs. 2-4):
U geeft hen hun spijze te rechter tijd (27b)
U geeft die aan hen, zij zamelen op (28a)
U opent uw hand; zij worden verzadigd (28b)
U verbergt uw gezicht; zij worden verdelgd (29a)
U neemt weg hun geest; ze sterven en keren weer tot stof (29b)
U zendt uw Geest uit; zij worden geschapen (30a)
U vernieuwt het gelaat van de aardbodem (30b).

Met Pinksteren wordt gevierd dat God verder gaat met zijn schepping, Hij geeft zijn Geest en gaat verder met de herschepping.

Wat opvalt is dat slechts een enkel passend vers uit de psalm gebruikt werd, niet de hele psalm. Maar omdat de hele psalmen in de dagelijkse ochtend, middag en avondgebeden gebruikt werden, werden die bij toegewijde gelovigen bekend verondersteld. Door met Pinksteren dit vers uit Ps 104 te zingen wordt het Pinksterfeest in de grote boog gezet van Gods Schepping, onderhouding en Herschepping. Dat geeft het feest extra diepte. Psalmen zijn op het eerste gezicht weerbarstige oude teksten, maar als je de moeite neemt je erin te verdiepen en ermee te leren leven, dan geven ze stem aan de hoogten en diepten van het leven met God.