NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Luderse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlense Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis Kunstgeschiedenis Prehistorie, Oudheid en Vroege Middeleeuwen Middeleeuwen Renaissance Barok en Rococo Negentiende Eeuw Twintigste Eeuw

Historisch overzicht van ontwikkelingen in de natuurwetenschappen

6e eeuw v. Chr.

De Griekse filosoof en mathematicus Pythagoras (c.580-c.500 BC, bekend van de '' stelling van Pythagoras') ontdekt relaties tussen cijfers en vindt het bewijs van de stelling die zijn naam heeft gekregen. Deze luidt: "In een rechthoekige driehoek is het kwadraat van de lengte van de hypotenusa gelijk aan de som van de kwadraten van de lengtes van de rechthoekszijden". (a2 + b2 = c2)

ca. 300 v. Chr.

De Griekse mathematicus Euclides schrijft 'de Elementen', een boek waarin hij de eigenschappen van geometrische vormen en gehele getallen afleidt uit een verzameling axioma's.

ca. 287 v. Chr.

De Griekse technicus en mathematicus Archimedes wordt geboren (stierf 212 v. Chr.). Hij zette de wetenschap van de
hydrostatica (bestudering van de beweging van vloeistoffen) op de kaart, ontdekte de formules voor de bepaling van oppervlakten en volumes van diverse meetkundige figuren, zoals bol en cilinder , en definieert het principe van de hefboom.

ca. AD 130 voltooide de astronoom en geograaf Ptolemeus van Alexandria (c.90-168) zijn 'Almagest', een
'groot compendium van de astronomie'; zijn beeld van het heelal met de aarde in het centrum beheerste het denken in de cosmologie tot de 16e eeuw.

ca. 800

De Arabische mathematicus al-Khwarizmi wordt geboren (stierf.ca.850); Latijnse vertaling van zijn geschriften helpen Indiase en Arabische wiskunde te verbreiden in het Middeleeuwse Europa.

ca. 1040

De Arabische mathematicus Ibn al-Haytham (in Europa bekend als Alhazen) sterft (geboren.ca.965). Zijn optische werk gaf de eerste beschrijving van atmospherische buiging en reflectie van gebogen oppervlakken, en van de structuur van het oog.

c.1289

Een Franse wetenschapper en soldaat bekend onder de Latijnse naam Petrus Peregrinus is de eerste die de eigenschappen van magneten beschrijft, in zijn Epistola de magnete ('Brieven over Magnetisme').

1543

De Poolse astronoom Nicolaus Copernicus (1473-1543) publiceert zijn theorie dat de aarde om de zon draait.

1578

De Deense astronoom Tycho Brahe (1546-1601) sticht het Uraniborg Observatorium, waar zijn bestudering van het zonnestelsel en het catalogiseren van de sterren de astronomie tot de grenzen van wat er met het blote oog te bereiken is voert; zijn resultaten bevestigen Copernicus' theory.

1590

De Italiaanse astronoom, mathematicus en natuur filosoof Galileo Galilei (1564-1642) bewijst dat alle lichamen even snel vallen, in tegenstelling tot Aristotle's idee dat de snelheid waarmee een lichaam valt proportioneel is met zijn gewicht.

1600

De Engelse natuurkundige William Gilbert (1544-1603) publiceert 'De Magnete' ('Over het Magnetisme'), waarin hij het magnetisme van de aarde aantoont; hij beschrijft ook electriciteit.

1609-19

De Duitse astronoom Johannes Kepler (1571-1630) formuleert de wetten van de beweging van de planeten, en beschrijft elliptische banen; dit vormt het begin van de moderne astronomie.

1610

Galileo vervolmaakt de telescoop en gebruikt deze om de ruimte te observeren en ontdekt zo de Melk Weg en vier van de satellieten van Jupiter.

1614

De Schotse mathematicus John Napier (1550-1617) beschrijft zijn uitvinding van logarithmes in Mirifici logarithmorum canonis descriptio ('Beschrijving van de Geweldige Canon van Logarithmes').

c.1650s

De Franse mathematici Blaise Pascal (1623-62) en Pierre de Fermat (1601-65) ontwikkelen de mathematische
theory van waarschijnlijkheid.

1662

De Ierse natuurkundige en chemicus Robert Boyle (1627-91) beschrijft het gedrag van gas onder druk
(de wet van Boyle), hij stelde dat de druk en het volume van een gas inverse proportioneel zijn bij een constante temperatuur.

1665

De Engelse wetenschapper Robert Hooke (1635-1703) beschrijft de cal structuur van planten, gebruik makend van een microscoop.

1675

De Deense astronoom Olaus Roemer (1644-1710) becijfert de eerste inschatting van de snelheid van het licht.

1684

De Engelse wetenschapper en mathematicus Isaac Newton (1642-1727) beschrijft zijn theorie van de zwaartekracht in De Motu Corporum ('Over de Beweging van Lichamen').

1687

Isaac Newton publiceert Philosophiae Naturalis Principia Madematica ('de Mathematische Principes van
de Natuur Philosophie'), waarin hij zijn drie wetten van beweging formuleert die de basis van de moderne natuurkunde worden..

1690

De Nederlandse natuurkundige Christiaan Huygens(1629-93) komt met een golf theorie van het licht.

1735
De Zweedse natuuronderzoeker Carolus Linnaeus (1707-78) publiceert zijn Systemae Naturae ('Systeem van de Natuur'), waarin hij de classificatie van planten en dieren (taxonomie) voorstelt door een systeem van Latijnse namen. Dit systeem wordt nog gebruikt.

1766
De Engelse chemicus Henry Cavendish (1731-1810) ontdekt waterstof.

1771

Swedish chemicus Carl Scheele (1742-86) ontdekt zuurstof. Onafhankelijk werd het ontdekt door de Engelse chemicus Joseph Priestley (1733-1804) in 1774, dit is bekender, en zuurstof krijgt zijn naam van de Franse chemicus Antoine
Lavoisier (1743-94) in 1780 in zijn werk over verbranding.

1787

De Franse natuurkundige Jacques Charles (1746-1823) ontdekt dat de temperatuur en het volume van een gas bij constante druk directl proportioneel zijn (de wet van Charles). Het werk wordt gepubliceerd door de Franse natuurkundige Joseph Gay-Lussac (1778-1850) in 1802.

1800

De Italiaanse natuurkundige Alessendro Volta (1745-1827) vindt de electrochemische batterij uit, de eerste continue bron van electriciteit, en ontwikkelt de huidige theorie van de electriciteit.

1808

De Engelse chemicus John Dalton (1766-1844) stelt een atoom theorie voor. Hij bewijst dat in een mensgsel van gassen ieder gas dezelfde druk uitoefent als wanneer dit gas alleen aanwezig was (de wet van Daltori).

1813-4

De Zweedse chemicus Jons Jacob Berzelius (1779-1848) maakt een tabel van atoom gewichten uitgaande van zuurstof, en maakt zo het moderne system van chemische symbolen en formules.

1828

De Duitse chemicus Friedrich Wöhler (1800-82) synthetiseert urea, en bewijst dat een organisch materiaal kan geproduceerd worden uit inorganisch materiaal, waarmee de theorie dat een 'levenskracht' nodig was achterhaald werd.

1848

De Scotse natuurkundige William Thomson, later Lord Kelvin (1824-1907), ontwikkelt de absolute (Kelvin) temperatuur schaal.

1851

De Franse natuurkundige Jean Bernard Leon Foucault (1819-68) demonstreert de rotatie van de aarde met een vrij opgehangen slinger.

1859

De Engelse naturalist Charles Darwin (1809-82) publiceert het Origin of Species, dat zijn idee van 'natuurlijke selectie'
(evolution) presenteert.

1865-9

De Oostenrijkse bioloog Gregor Mendel (1822-84) publiceert de resultaten van zijn experimenten op pbonen; de resultaten resulteren in de fundamentele wetten van de overerving.

1869

De Russische chemicus Dmitri Mendeleyev (1834-1907) ontwikkelt a periodische tabel van de elements.

1873

De Schotise natuurkundige James Clerk Maxwell (1831-79) publiceert zijn Treatise on Electricity en Magnetism, een veldtheorie van het electromagnetisme die electricity, magnetisme en light mathematisch in verband brengt met elkaar.

1898

Twee Franse natuurkundigen, de in Polen geboren Marie Curie (1867-1934) en haar echtgenoot Pierre (1859-1906), isoleren de elementen polonium en radium in hun werk ten aanzien van magnetisme en radioactiviteit (een term bedacht door Marie Curie).

1900
De Duitse natuurkundige Max Planck (1858-1947) komt met een quantum theory die de klassieke dynamische principes laat varen en aanneemt dat veranderingen in energy plaats vinden in kleine aparte pakketjes (of quanta).

1905

De in Duitsland geboren Amerikaanse natuurkundige Albert Einstein (1879-1955 publiceert a stuk over zijn speciale relativiteitstheorie. Zijn algemene relativiteitstheorie komt uit in 1915, en zijn unificatietheorie, ook wel genoemd de Algemene Veldtheorie, in 1953.

1911

De in Nieuw Zeeland geboren Britse natuurkundige Ernest Rutherford (1871-1937) ontdekt de atoom kern. In 1919 splijt hij het atoom en in 1934 produceert hij de eerste kernfusie reactie.

1927

De Belgische astrofysicus Georges Lemaitre (1894-1966) komt met het idee van een uitdijend universum en legt de fundering voor de 'Big Bang' theorie dat het universum begon met een explosie van een kleine dichte massa.

1932

De Engelse natuurkundige James Chadwick (1891-1974) ontdekt en benoemt het neutron.

1935

Konrad Lorenz (1903-89) publiceert de eerste van zijn vele studies van dierlijk gedrag, zo ontstaat de ethologie.

1944

De Amerikaanse bacterioloogt Oswald Avery (1877-1955) laat zien dat DNA het genetisch materiaal is.

1953

Vier biologen, Francis Crick (1916-2004), Rosalind Franklin (1920-58), James Watson (1928- ) en Maurice Wilkins (1916-2004) ontdekken de spiraal structuur van het genetische materiael DNA en het bestaan van een genetische code, waardoor de genetica een stap voorwaarts doet.

1971

De Engelse biochemicus Frederick Sanger (1918- ) ontwikkelt eem methode om de volgorde van DNA in kaart te brengen die later gebruikt wordt in het Human Genome Project.

1988

De Human Genome Organization wordt opgezet om het Human Genome Project te coördineren om de complete volgorde van menselijk DNA in kaart te brengen. Dit wordt in 20 centra over de hele wereld gedaan. Het Project publiceert de eerste blauwdruk van het menselijke genoom in 2000 en voltooit zijn onderzoek in 2003.

1994

Het eerste genetisch gemodificeerde (GM) voedsel, een tomaat geproduceerd door de Amerikaanse biotechnologie firma Calgene, wordt goedgekeurd voor de Amerikaanse markt (maar wordt in 1997 van de markt gehaald).

1995

wetenschappers bij het European Centre for Nuclear Research produceren atomen van antimaterie. Wetenschappers bij de Universiteit van Colorado creëren een Bose-Einstein condensaat, eem nieuwe toestand van materie waarin de atomen samensmelten en reageren alsof ze een enkele gigantische atoom zijn.

1997

het eerste succesvol gekloonde dier uit een volwassen lichaamscel, in het Roslin Institute in Schotland, was het schaap Dolly.