Gebruik van Valerius’ Gedenck-Clanck buiten Nederland

Duitsland

Valerius’ bundel genoot enige populariteit in Duitsland. Wilt heden nu treden voor God, den Here werd, vooral door de persoonlijke voorkeur van keizer Wilhelm II. geliefd in de Duitse vertaling van Josef Weyl (1821-1895) en de bewerking van de Weense componist Eduard Kremser (1838-1914) als Wir treten zum Beten vor Gott, den Gerechten. Wir treten zum Beten (in het Engels bekend als "We Gather Together") of Altniederländisches Dankgebet (Oud-Nederlands dankgebed), werd een machtig symbool van het verbond tussen troon en altaar in de Duitse burgerlijke godsdienstbeleving, toonbeeld van de Thron und Altar-Zivilreligion van het keizerrijk tot 1918. Het lied werd opgenomen in de Großer Zapfenstreich en vaak gespeeld naar aanleiding van gebeurtenissen met een bijzonder karakter.

Onder het Nationaal Socialisme

Onder het nationaalsocialisme werd het lied bewust bij massavertoningen ingezet, om die een gewijde stemming te verlenen en de vermeend door God gewilde continuïteit van het Derde Rijk als voortzetting van het Duitse Rijk te verklanken. Zo werd bijvoorbeeld op 9 april 1938 in aansluiting op de toespraak van Adolf Hitler in Wenen: Danach Niederländisches Dankgebet, gesungen vom Wiener Männergesangsverein. Die Nation singt mit. Bei der dritten Strophe läuten alle Glocken der Kirchen im Reichsgebiet (“Daarna het Nederlandse dankgebed, gezongen door de Weense mannenzangvereniging. De natie zingt mee. Bij de derde strofe luiden alle kerkklokken in het Rijk“).

Door deze inlijving door het nationaalsocialisme is het lied beladen geraakt en wordt het, behalve bij geloftes van het leger, weinig meer gebruikt en is nauwelijks nog bekend.

Gott, der Gerechte werd een metafoor voor de Vorsehung (voorzienigheid) en het lied fungeerde bemoedigend. Zo is het onder meer te horen in de films Fridericus Rex en Kolberg (1944) evenals in Joseph Vilsmaiers Stalingrad (1994).

zie https://de.wikipedia.org/wiki/Wir_treten_zum_Beten

Angelsaksische landen

Ook in Engeland en de Verenigde Staten had Wilt heden nu treden sinds zijn herontdekking in de 19e eeuw gauw aanhangers gevonden. Hier ontwikkelde zich We gather together to ask the Lord's blessing, (tune: Kremser) de vertaling van Theodore Baker (1894), tot een vaste waarde in het liedrepertoire op Thanksgiving-dag. Volgens Hymnary.org  is het gepubliceerd in 169 hymnals (In Engeland meer marginaal: Complete Celebration Hymnal 664 (1991). In 1902 maakte Julia Bulkley Cady Cory een nieuwe vertaling: We praise thee, o God, our Redeemer.

Gepubliceerd in 138 hymnals

In tegenstelling tot in Duitsland kan men het heden ten dage in Amerika in tal van bewerkingen, onder andere door de Boston Pops, tijdens concerten op 4 juli of op Thanksgiving-dag nog horen.

zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Adriaen_Valerius

Naast vertaalde liederen van Valerius bestaan er in Angelsaksische landen ook patriottische liederen over de strijd tegen Spanje in de tijd van de 80-jarige oorlog (bijv. over de Amada), vaak het makkelijkst toegankelijk in een latere bloemlezing bijv.: Patriotic Song: a Book of English Verse: Being an Anthology of the Patriotic Poetry of the British Empire from the Defeat of the Spanish Armada Till the Death of Queen Victoria, selected and arranged by Arthur Stanley, with an introduction by the Right Reverend J. E. C. Welldon, Lord Bishop of Calcutta, late Head-master of Harrow School. LONDON 1901