NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

LITURGIE &CETERA
Thema's
  Kerkelijk Jaar
Hoofddienst   Getijden   Devotie   Uitingsvormen  
 
 

De Vijftiende Eeuw
Als er links geen index is, klik dan hier:  Index

1401 Een debat werd gehouden te Oxford over de vraag of het Engels een passende taal was voor de vertaling van de bijbel. Hoewel Richard Ullerston het Engels vaardig verdedigde kwam het debat tot de conclusie dat het Engels ongeschikt was.

1402 Slag van Bayezid.  Sultan Bajazeth’s Turkse legers verslagen door Timur van Samarkand’s Mongolen te Bayezid bij Angora (Ankara).  Mongoolse legers trokken door Klein Azie tot aan Smyrna aan de Aegeische Zee.  Timur is ook bekend als Timur de Tartaar en als Timur Lenk, hetgeen betekent Timur de Lamme (Tamburlaine).  Timur's overwinning verzwakte de Turkse sultan, en maakte het mogelijk dat het Romeinse (Byzantijnse) rijk nog meer dan vijftig jaar bleef bestaan.

1402 De Romeinse (Byzantijnse) keizer Manuel II probeerde strictere discipline op te leggen op de berg Athos (zie 963).  Het probleem was te wijten aan de opkomst van de idiorrhythmische kloosters, losse associaties van monniken die in privé cellen woonden en samenkwamen voor diensten en maaltijden.  Het idiorrhythmische systeem bevorderde de  contemplatieve levensstijl maar werd ook makkelijk misbruikt door luie monniken.

1407 Thomas Arundel, aartsbisschop van Canterbury, decreteerde:  “Wij stellen daarom als wet vast en bevelen dat niemand van deze dag af enige tekst van de Heilige Schrift op eigen gezag zal vertalen in het Engels of enige andere taal, in de vorm van een boek, pamflet of tractaat en dat zo'n boek, pamflet of tractaat, of het nu recent gemaakt is of in de tijd van  Johannes Wycliffe of in de toekomst, zal niet gelezen worden, gedeeltelijk of geheel, in het openbaar of privé.”

1408 Een decreet bekend als  'The Constitutions of Oxford' maakte de vertaling van de hele bijbel of delen ervan in het Engels illegaal.

1409 De twee rivaliserende colleges van kardinalen kwamen overeen dat het schisma ten einde zou moeten komen en riepen een synode bijeen te Pisa.  Deze verkoos Alexander V tot paus maar noch de Romeinse paus noch de paus van Avignon traden af.  Er waren daardoor nu drie rivaliserende pausen en drie colleges van kardinalen.  Alexander stierf kort  hierna en werd vervangen door Johannes XXIII.

De canonische status van het concilie van Pisa was onduidelijk.  Zoals samengevat door Conrad van Gelnhausen:  “Het is onmogelijk dat een algemeen concilie gehouden wordt of gevierd zonder het gezag van de paus. Maar zo'n concilie kan in het huidige geval niet tussenbeide komen omdat niemand algemeen erkend wordt als de paus.”

1410 Koning Sigismund van Hongarije verkozen tot Duitse (Heilige Roomse) Keizer.

1410-13 Musa, zoon van de Turkse sultan Bayazid I, viel Servie binnen en richte verwoesting aan op het platteland.  Jonge mannen werden als slaaf verkocht terwijl de rest van de bevolking gedood werd.  In drie kleine steden werd iedereen gedood.

1410 Poolse en Litouwse legers versloegen de Germaanse Ridders in de Slag van Grunwald (Tannenburg).

1414 Sir John Oldcastle leidde een 'Lollard' rebellie, die er niet in slaagde Londen te bezetten.  Lollard was een Nederlands woord voor “babbelaar.”  De Lollarden lazen de Engelse Bijbel van John Wyclif.

1414 Op aandringen van de Duitse (Heilige Roomse) Keizer Sigismund, riep Johannes XXIII (1410-1417) het concilie van Constance bijeen. De eerste zitting werd gehouden op 1 November 1414.  Gregorius XII (1406-1415) was de paus in Rome op dat moment, terwijl Benedictus XIII (1394-1417) paus was in Avignon.  Gregorius XII deed afstand nadat hij  het concilie bevestigd had.  Het concilie zette Johannes XXIII af (29 May 1415) en ook Benedictus (26 July 1417), maar Benedictus negeerde zijn afzetting en bleef zijn titel claimen uit het Kasteel van Pensacola.  Aan het einde van 1417 verkoos het concilie Martinus V (1417-31) tot paus.  Martinus sloot het concilie op 24 April 1418.

1415 Het decreet Sacrosancta, van de vijfde zitting van hey concilir van  Constance, 4 April 1415:  “This holy Synod of Constance, holding a general council in order to uproot the schism and to unite and reform God’s church in its head and members for the praise of almighty God and in the Holy Spirit, legitimately gathered together, and to achieve more securely and freely the union and reform of the Church of God, orders, decides, and declares as follows.  It declares first that being legitimately convoked in the Holy Spirit, forming a general council and representing the universal Church, it has immediate power from Christ, which every state and dignity, even if it be the papal dignity, must obey in what concerns faith, the eradication of the mentioned schism, and the reformation of the said Church in head and members.  Likewise it declares that whoever of whatever condition, state, dignity, even the papal one, refuses persistently to obey the mandates, statutes, and orders or prescripts, the ones above or what pertains to them, or those which are to be pronounced by this holy Synod, and any other legitimately assembled general council, will be penalized and duly punished with recourse also to other means of law if necessary.”

1415 Op 6 Juli, werd Johannes Huss op de brandstapel gebracht door het Concilie van Constance.  John Huss werd beinvloed door de leer van Wyclif, hoewel hij wel transubstantiatie accepteerde.  De Hussietens vochten voor het weer invoeren van communie onder beide ‘gedaanten’ (brood en wijn) en kinder communie.

1415 Het concilie van Constance nam de verantwoording voor de bekering van Lithauen (zie 1386) van de Germaanse Ridders en gaf die aan het Poolse koninkrijk.

1417 Het concilie van Constance vaardigde de decreten Frequens uit (9 Oct 1417), die regelmatige kerkelijke concilies instelden, met tussenposen van niet meer dan 10 jaar.  Op 11 November 1417, kort voor het einde, verkoos het concilie Martinus V (1417-31) tot paus.  Martinus V beloofde een volgend concilie bijeen te roepen na 10 jaar.

De Engelsen en de Duitsers hadden de kerkregering willen hervormen alvorens een nieuwe paus te verkiezen, tegenover  oppositie van de Fransen en Spanjaarden.  Toen Martinus V verkozen was, was de kans op hervorming verloren.  (Terzijde: Martinus V was lid van de Colonna familie, de traditionele vijanden van Bonifatius VIII.)

1418 In zijn bul van 22 Februari Inter cunctas, eiste Paus Martinus V (1417-31) dat de Hussieten het concilie van Constance erkenden.  De paus had de volgende testen:  “Of hij gelooft, voor waar houdt en beweert dat elk algemeen concilie en ook het Concilie van Constance de universele kerk vertegenwoordigt.  Op dezelfde manier of hij gelooft dat wat het heilige Concilie van Constance als vertegenwoordiger van de universele Kerk heeft goedgekeurt en goedkeurt ten gunste van het geloof en ten goede van de zielen en dat dan moet geaccepteerd en voor waar gehouden worden door alle Christelijke gelovigen.  En wat het concilie heeft veroordeeld en veroordeelt moet voor waar gehouden worden, geloofd en verkondigd als veroordeeld.  Op dezelfde manier of hij gelooft dat de veroordeling van Johannes Wyclif, Johannes Hus, en Jerome van Praag die uitgesproken is over hun personen, boeken en geschriften door het heilige algemene Concilie van Constance juist en rechtvaardig is en door elke Katholiek op zich voor waar gehouden en hoog gehouden moet worden.”  Sommigen bewered dat de paus in deze passage, na eerst van de Hussieten te eisen in te stemmen dat het concilie van Constance de universele kerk vertegenwoordigde, het bereik van het gezag van dat concilie beperkte in de volgende regel.  Dat wil zeggen, door van de Hussieten te vragen te geloven in wat het concilie “goedkeurt ten gunste van het geloof en het welzijn van zielen” er wordt beweerd dat Martinus erop duidde dat het decreet Sacrosancta, als voorbeeld, niet positief werkte voor het geloof of het welzijn van de zielen.

1420 Het Anno Domini dateer systeem aangenomen in Portugal.

1420 Toen Paus Martinus V (1417-31) terugkeerde naar Rome in dit jaar, vond hij het zo "vervallen en verlaten" dat het weinig op een stad leek.

1424 Koning Wladyslaw II (1399-1434) van Polen vaardigde het Edict van Wielun uit om de Hussitische tendenzen onder de  Poolse adel tegen te gaan.

1425 Paus Martinus V (1417-31) restoreerde de kathedraal van St. Johannes Lateranus, met gebruikmaking van marmer, mozaieken, en porphyrus afkomstig uit de vele ruines van kerken in Rome.

1429 Jeane d'Arc overtuigde de dauphin dat ze direct contact met God had.  Ze vocht tegen de Engelsen nadat ze de leiding over troepen gekregen had.  Jeane werd berecht door Franse en Bourgondische geestelijke die haar overleverden aan de  Engelsen.  Ze werd in 1431 op de brandstapel gebracht in 1431.

1429 Het Solovetsky klooster gevestigd op de Solovki Eilanden in de Witte Zee.  Het Solovki eilandenrijk bestaa uit zes grote en veel kleine eilanden.  Het klooster werd gevestigd door de heilige Zosima, Savvaty en Germanus. Naast het geestelijke werk speelde het klooster een belangrijke rol in de econommische ontwikkeling van het gebied, in het bijzonder door de zout productie.  (Zie ook 1922)

1431 Het eerstvolgende algemene Concilie van de kerk in het Westen kwam samen  in Bazel. Zeer weinig van de deelnemers waren bisschoppen. Paus Eugenius IV (1431-47) probeerde het Concilie af te sluiten  aan het eind van het eerste jaar, maar dit lukte niet. Vervolgens veranderde hij van mening en verklaarde de Raad oecumenisch. Eugenius  weigerde toen in te stemmen met het besluit van het Concilie dat concilies superieur zijn aan pausen, het Concilie verkoos Felix V (1439-49), de hertog van Savoye, tot paus. In 1449 zwichtte het Concilie van Basel voor Paus Nicolaas V (1447-55) en hief zichzelf op. Zo eindigde het 'conciliaire tijdperk' van de hervormingen in het Westen.

Bohemen was in opstand gekomen na de verbranding van Johannes Hus op het Concilie van Konstanz. Legers waren Bohemen binnengevallen om de rebellen te onderwerpen maar werden herhaaldelijk verslagen. De Raad van Bazel besloot te onderhandelen met de Hussieten, dus hun vertegenwoordigers werden uitgenodigd naar de Raad  en de straten werden schoongeveegd van prostituees om te voorkomen dat de ketters beledigd werden.

De Calixtines of Ultraquists - gematigde Hussieten - overtuigden de Raad in te stemmen met vier artikelen, bekend als de Compactata. Deze (1) stonden communie onder beide gestalten toe, (2) de onbelemmerde prediking van het Woord van God, (3) de geestelijkheid te leven in totale armoede, en (4) het onderdrukken van openlijke zonde. Maar de harde lijn Hussieten - bekend als Taborieten naar hun bolwerk in Tabor - weigerden de Compactata. De Calixtines versloegen later in 1434 de taborieten. De paus weigerde echter om de Compactata aanvaarden en Pius II verklaarde ze nietig in 1460. Zij bleven echter van kracht in Bohemen tot 1567.

Het Concilie van Bazel stemde in met een decreet ten gunste van de leer van de Onbevlekte Ontvangenis. Paus Eugenius IV (1431-47) had kardinaal Giovanni de Turrecremata naar het Concilie gestuurd en Turrecremata schreef een uitvoerige verhandeling tegen de doctrine. Turrecremata was niet in staat zijn verhandeling te presenteren omdat hij werd teruggeroepen vanwege een geschil tussen het Concilie en de Paus. Paus Pius II (1458-1464) vereerde later Turrecremata  met de titel "Verdediger en beschermer van het geloof."

1432 Paus Eugenius IV (1431-1447) stuurde de Franciscaanse Jacob de Marchia naar Bosnië als een inquisiteur. De Marchia had weinig succes in het bekeren van de Patarenes, maar slaagde er wel in zijn ondergeschikten tegen zich in te nemen.

1433 Tvrtko II, Ban van Bosnië, vluchtte naar het hof van de Duitse keizer Sigusmund terwij Patareense edelen het land regeerden.

1433 Nicolaas van Cusa schreef zijn "Over de Katholieke Overeenkomst" (De Concordantia catholica). Hij wijdde dit werk aan zijn collega's tijdens het Concilie van Bazel, en pleitte voor de suprematie van het Algemene COncilie over de pausen. Nicholas later veranderde van gedachten en diende zowel paus Eugenius IV als Paus Nicolaas V.

1437 Een memorandum opgesteld door de orthodoxen voor het Concilie van Bazel noemde 67 metropolieten onder de Patriarch van Constantinopel. Zesendertig woonden in gebieden die veroverd waren door de Turken, 16 in Walachije, Moldavië, Rusland, de Kaukasus, en Trebizonde (alle christelijke landen onafhankelijk van het rijk), 7 woonden in Griekenland en 8 in de omgeving van Constantinopel.

1438 In Frankrijk kwam een nationale vergadering bijeen in Bourges en stelde een document op genaamd de Pragmatieke Sanctie. Het erkende decreten gemaakt in Basel en Constance die de superioriteit van de concilies over pausen bevestigden, erkende de rechten van verkiezingen van oudsher genoten door kathedrale kapittels, collegiale kerken en kloosters; schaftte jaargelden en andere vormen van belastingen en pauselijke bemoeienis af en waarschuwde de paus ertegen betrokken te raken bij lagere kerkelijke rechtspraak voordat deze via de verschillende niveaus van de hoven van beroep tot hem doordrongen. Franse onafhankelijkheid van Rome kreeg de benaming: "Gallicanisme. "

1438 Het Concordaat van Wenen. In dit compromis tussen paus Eugenius IV en de Duitse keizer Frederik III behield het pausdom de inzameling van jaargelden, terwijl het de kathedrale kapittels (niet pausen) werd toegestaan om nieuwe bisschoppen te verkiezen.

Op 8 januari 1438 kwam een Concilie bijeen in Ferrara om leerstellige verschillen te bespreken tussen de oosterse en westerse kerken. De Romeinse (Byzantijnse) keizer Johannes VIII Paleologos woonde dit concilie bij samen met de patriarch van Constantinopel, Jozef II, 20 metropolieten, en bijna 700 andere " Grieken. "Het filioque en de leer van het vagevuur werden besproken. Toen de plaag later dit jaar Ferrara trof, verhuisde het Concilie naar Florence.  

Op 10 januari 1439 werd het Concilie van Ferrara-Florence opnieuw bijeengeroepen in Florence.  

De Romeinse (Byzantijnse) keizer Johannes VIII (1425-48) woonde dit Concilie bij. De Militaire situatie van Johannes was wanhopig geworden, en hij had hulp nodig van het Westen om zijn rijk te verdedigen tegen de Turken. Zijn delegatie omvatte de patriarch van Constantinopel en St. Marcus van Efeze.

Het was op het Concilie van Florence, dat de rooms-katholieke leer van het vagevuur werd gedefinieerd (maar zie 1274 hierboven). Het Vagevuur, zoals de Latijnen te begrijpen, is niet enkel vereist om de ziel te verfijnen tot het punt waarop deze geschikt is voor de hemel, maar het is ook de gelegenheid voor het uitzitten van tijdelijke straf voor de zonde. De Orthodoxen maakten bezwaar tegen een aantal aspecten van de Latijnse leer over het vagevuur. Waar de Latijnen een eeuwig vuur (de hel) leerden en een tijdelijk vuur (het vagevuur) aanvaardden de Orthodoxen alleen het bestaan van het eeuwig vuur. Voor de Orthodoxen vindt de tijdelijke straf van de zondige zielen plaats in een plaats van duisternis en verdriet. Deze zielen worden gestraft door het ontberen van het goddelijk licht en worden gezuiverd - bevrijd van de plaats van de duisternis - door middel van gebeden, de Heilige Eucharistie, werken van liefdadigheid, maar niet door het vuur. De Orthodoxe verzetten zich tegen Latijnse beroep op 1 Kor 3,10-15 door aan te tonen dat de Dag (vers 13) verwijst naar het laatste oordeel, het vuur is het eeuwige vuur, en de woorden "gered nog als door vuur "betekent bewaard terwijl ze de straf ondergaan. Zij merkten tevens op dat, vanuit het Latijnse gezichtspunt, de woorden" zal hij schade lijden " vals waren, aangezien degene die gelouterend werd door het zuiverende vuur geacht werd daar sterk van te profiteren. orthodoxe interpretatie strookt met Johannes Chrysostomus' commentaar op deze passage. De Orthodoxen voegden hieraan toe dat het goed was te veronderstellen dat de Grieken de Griekse woorden beter begrepen dan buitenlanders.

De kwestie van het filioque werd besproken, waarbij het Westen getuigde dat de Geest voortkwam uit de Vader en de Zoon als uit één principe - dit als antwoord op de bezorgdheid van de Oosterlingen dat de principes werden vermenigvuldigd  binnen de Godheid. St Markus werkte het orthodoxe bezwaar uit: "Het tweede Oecumenische Concilie, dat de woorden  van het Niceense Credo:" en in de Heilige Geest, " wilde uitleggen en duidelijker wilde uitleggen aan de ketters hoe het komt dat de Heilige Geest gerekend wordt samen met de Vader en de Zoon, spreekt dan ook in haar belijdenis: "Wij geloven in de Heilige Geest, de Heer en Gever van het Leven, Die uitgaat van de Vader, die met de Vader en de Zoon samen wordt aanbeden en verheerlijkt." Hier moet aandacht worden besteed aan de zaken die de Vaders op het oog hadden bij het schrijven van deze woorden. Het Concilie wilde de wijze waarop de Heilige Geest één is met de Vader en de Zoon weergeven. Zie hoe duidelijk het Concilie de verbondenheid van de Heilige Geest met de Vaders en de Zoon aangeeft: de Vaderen zeggen niet dat de Geest als één wordt gerekend met de Vader en de Zoon, maar dat hij voortkomt uit de Vader, en wordt aanbeden en verheerlijkt samen met de Vader en de Zoon. Dat wil zeggen, Hij is van gelijke eer en wezen met Hen. Als het Concilie toegegeven had dat de Geest voortkomt uit de Vader en de Zoon, waarom heeft het dan niet gezegd toen het sprak over de Vader en de Zoon: 'Die uitgaat van de Vader en de Zoon, die met de Vader en de Zoon samen aanbeden en samen verheerlijkt wordt? "Dit is wat gezegd had moeten worden indien het Concilie had gehandeld op grond van een dergelijke leer. Maar terwijl in het eerste geval, de vaders geen melding maakten van de Zoon toen het ging over de bron van het voortkomen maar Hem wel noemden op de tweede plaats bij het weergeven van de gelijkheid van Zijn eer en consubstantialiteit, dan is het duidelijk dat zij niet zeggen dat de Geest ook uit de Vader voortkomt. "

Een deel van de belijdenis die de orthodoxen ondertekenden was: "We decreteren dat de Heilige Apostolische Troon en paus van Rome een Primaatschap hebben over de hele aarde, en dat deze paus van Rome de opvolger isvan de gezegende Petrus, prins van de apostelen, en is de ware plaatsbekleder van Christus, het Hoofd van de gehele Kerk, pastor en leraar van alle christenen, en dat onze Heere Jezus Christus in de persoon van St. Petrus hem alle gezag gegeven heeft om als herder op te treden, de hele kerk te leiden en erover te heersen, zoals eveneens vervat is in de besluiten van de oecumenische concilies en van het heilige kerkrecht. "  Het document werd ondertekend op  6 juli 1439, in een ceremonie waarbij de orthodoxen de knie van de paus kusten. St. Markus van Efeze ondertekende echter niet  en paus Eugenius zou naar verluidt hebben gezegd: "En dus hebben we niets bereikt." Eugenius was zo overtuigd van de noodzaak van de steun van Markus dat hij een afzonderlijke ontmoeting had met Markus in een poging om hem ervan te overtuigen de overeenkomst te ondertekenen, maar Markus weigerde en zei dat hij zou standvastig het orthodoxe geloof zou aanhangen.

De Raad van Florence verricht een schijnbare vereniging tussen Oost en West, maar, zoals de Oost-vertegenwoordigers benadrukten: hun persoonlijke meningen telden niet voor de Kerk als geheel en konden alleen worden gevalideerd door een Oostelijke synode. De vereniging is daarom nooit echt in werking getreden, het merendeel van de afgevaardigden deed afstand van hun handtekeningen bij hun thuiskomst. De Concilie decreten werden nooit aanvaard door meer dan een klein deel van de orthodoxe geestelijken en leken. De groothertog Lucas Notaras zei: "Ik zou liever een moslim tulband in het midden van de stad zien dan een Latijnse mijter. " 

1439 Johannes Bessarion, een lid van de Oostelijke-delegatie in het Concilie van Ferrara-Florence en voormalig metropoliet van Nicea, bleef in gemeenschap met Rome. Paus Eugenius IV (1431/47) maakte hem tot kardinaal. Bessarion was instrumenteel in het verspreiden van de kennis van het Grieks naar het Westen. Zijn belangrijkste werk is een verdediging van Plato tegen het aristotelisme (zoals gepromoot door George van Trebizonde).

1439 Toen paus Eugenius IV (1431-47) het contact verbrak met het Concilie van Bazel, kozen de prelaten daar Amadeus VIII, hertog van Savoy tot paus Felix V (1439-49). Amadeus had zich teruggetrokken in een klooster in 1434. Felix wordt in het algemeen beschouwd als een tegenpaus.

1439 Het Franse parlement maakte de Pragmatieke Sanctie een wet voor Frankrijk.

1440 Lorenzo Valla bewees dat de Donatie van Constantijn een achtste eeuwse vervalsing was. Lorenzo werd gesteund door koning Alfonso I van Sicilië, een van de vijanden van de paus.

1441 Uit het Concilie van Florence, onder paus Eugenius IV (1431-47):

"De meest Heilige Roomse Kerk is ervan overtuigd, belijdt en predikt dat geen van hen die buiten de katholieke kerk zijn, niet alleen heidenen, maar ook joden en ketters, scheurmakers, ooit deelachtig kunnen worden aan het eeuwige leven, maar dat ze zullen gaan naar het eeuwige vuur ", dat bereid is voor de duivel en zijn engelen, '(Mt. 25:41), tenzij ze vóór hun overlijden met haar verenigd worden, en dat de eenheid van dit kerkelijk lichaam zo belangrijk is, dat alleen degenen die deel uitmaken van deze eenheid kunnen profiteren van de sacramenten van de Kerk tot zaligheid, en dat zij alleen een eeuwige beloning kunnen ontvangen voor hun vasten en andere werken van de christelijke vroomheid en plichten van een christelijke soldaat. Niemand, lhoe groot ook zijn aalmoezen, niemand, zelfs al vergiet hij zijn bloed voor de Naam van Christus, niemand kan gered worden, tenzij hij zich binnen de boezem en de eenheid van de katholieke Kerk bevindt. "

1442 Gemisthus Plethon (een bekende platonist) en John Bessarion (zijn voormalige student) stichtten de Accademia Platonica in Florence. De academie is gespecialiseerd in de studie van de Griekse literatuur en Plato's filosofie.

1443 In september werd het Concilie van Ferrara-Florence (nadat de Oosterlingen teruggegaan waren naar huis) verplaatst naar Rome.

1443? Uitvinding van de drikpers met variabel zetsel.

1444 De eerste gedocumenteerde uitbraak van tyfus, in de gevangenis van Newgate, Londen: 5 bewakers stierven en 64 gevangenen.

In 1444 Varna (Bulgarije), verpletterden de Turken een westers legermacht gezonden om het Romeinse (Byzantijnse) rijk te helpen.

1446 Stephanus Thomas, de katholieke heerser van Bosnië, verbood, op aandringen van paus Eugenius IV (1.431-47), zijn Patareense onderdanen  nieuwe kerken te bouwen of oude te repareren. 

1447 Nicolaas V tot paus gekozen (1447/55). Door het versturen van gezanten door heel Europa om zeldzame handschriften te verzamelen begon Nicolaas de pauselijke bibliotheek.

1448 Toen de Metropoliet van Rusland, Isidore, terugkeerde naar Moskou in 1441, was hij een groot voorstander van de hereniging. De groothertog zette hem gevangen, en liet hem vervolgens ontsnappen naar Italië. Aangezien Constantinopel officieel tot 1453 Florence steunde konden de Russen geen beroep op Florence doen voor een vervanger. Daarom verkoos in 1448, een concilie van de Russische bisschoppen zelf een nieuwe metropoliet. De kerk van Moskou werd dus Autocefaal. De metropoliet van Kiev bleef wel onder de jurisdictie van Constantinopel tot 1646, dit werd toen de jurisdictie van Moskou. 

1450 Op aandringen van de pauselijke nuntius verbood Stephen Thomas, heerser van Bosnië de Patarenen erediensten te houden. Bosnië, verdeeld in katholieken, Patarenen en orthodoxen (die ook tegen de katholieken waren), was niet in staat om echte weerstand te bieden aan de Turken (zie 1463).

1450 in dit jubileumjaar, werden algehele aflaten aangeboden aan boetvaardig pelgrims naar Rome. Op Pinksterzondag, canoniseerde Paus Nicolaas V (1447-55) Bernardino van Siena, een Franciscaan, bekend geweest als populaire prediker.

1451 Paus Nicolaas V (1447) benoemde Nicolaas van Cusa (zie 1433) tot aartsbisschop van Brixen en gezant naar Duitsland, met de taak de kerk daar te hervormen. Nicolaas benoemde Johannes van Capistrano, een vriend van Bernardo van Siena en stichter van de Franciscaner Observanten, tot gezant naar Oostenrijk. Johannes had enig succes bij het bekeren van de Hussieten daar.

1452-56 Gutenburg Bijbel gedrukt.

1452 Paus Nicolaas V (1447 / 55) kroonde Frederik III tot Duitse keizer in Rome. Dit was de laatste keizerlijke kroning die daar plaatsvond.

Op 29 mei 1453 werd Constantinopel ingenomen door de Turken

1453 De Engelsen werden volledigverdreven uit Frankrijk, met uitzondering van Calais (einde van de Honderdjarige Oorlog).

Op 25 februari 1455 ratificeerde Nicolaas V (1447-1455) de Vrede van Lodi, een vredesverdrag tussen Venetië, Milaan, Florence en Napels. Paus Nicholas had aangedrongen op vrede om een kruistocht tegen de Turken mogelijk te maken.

1455 Paus Nicolaas V (1447 / 55) was begonnen met de restauratie van Rome, met inbegrip van een plein voor de St. Pieter met de obelisk uit Nero's Circus. Op zijn sterfbed vertelde hij zijn kardinalen, "Als het gezag van de Heilige Stoel duidelijk zichtbaar aangebracht werden in majestueuze gebouwen, onvergankelijk gedenktekens, en getuigen schijnbaar geplant door de hand van God zelf, dan zou het geloof groeien als een traditie  van de ene op de volgende generatie en de hele wereld zou de kerk aanvaarden en respecteren. "

1456 Johannes van Capistrano (zie 1451) bracht een leger op de been en dwong de Turken hun belegering van Belgrado op te heffen.

1457 Paus Calixtus (Callistus) III (1455 tot +58) stelde het feest van de Transfiguratie in als een universeel feest van de Latijnse Kerk.  Hij beval dat dit gevierd zou worden op 6 augustus, om te herdenken de de Turken werden verslagen bij Belgrado. Het feest van de Transfiguratie werd al gevierd in het Oosten sinds de vierde eeuw.  Het verspreidde zich naar het Westen, enige tijd na de negende eeuw.

1457 Lorenzo Valla suggereerde dat de werken van de Pseudo-Dionysius niet authentiek waren. Maar hij vergeleek hun anonieme auteur met Gregorius de Grote wat betreft diens theologische kwaliteit.

1458 De Turken namen Athene in. Het Parthenon, dat gefungeert had als kerk sinds ca. 450, werd omgebouwd tot een moskee.

1459 Paus Pius II (1458-64) regelde een conferentie die zou beginnen op 1 juni om tot een kruistocht tegen de Turken te komen. Niemand, behalve de paus kwam op de geplande datum, en degenen die later wel kwamen kibbelden onderling.

Op 17 januari 1460 vaardigde Paus Pius II (1458-1464) het decreet Execrabilis, uit dat beroep tegen een beslissing van een paus bij een algemeen Concilie afwees.

1460 Paus Pius II (1458-64) stuurde kardinaal John Bessarion (zie 1439) naar Duitsland om een kruistocht tegen de Turken te bevorderen. Bessarion had weinig succes.

1460 Aluin, een mineraal dat wordt gebruikt in kleurstoffen en voorheen alleen beschikbaar was vanuit het Midden-Oosten, werd ontdekt op pauselijk land in Tolfa, ten noordwesten van Rome. Aluin werd een belangrijke bron van pauselijke inkomsten.

1461 Stephen Tomashevich werd heerser van Bosnië, nadat hij zijn vader, Stephen Thomas, vermoord had. Tomashevich weigerde schatting te leveren aan de Turkse sultan, die op dat moment 25.000 dukaten per jaar eiste.

1461 De Turken veroverden het rijk van Trebizonde. Trebizonde, zoals Epiros, was ontstaan na de verovering van Constantinopel in 1204.

1462 In een bul uitgebracht op 17 januari dit jaar, decreteerde paus Pius II dat Afrikanen die de doop hadden ontvangen niet tot slaaf mochten worden gemaakt.

1463 De Turkse sultan Mohammed de Veroveraar viel  Bosnie binnen en veroverde het. Zijn succes was gedeeltelijk te wijten aan de haat die de Patarenen voelden voor de katholieken: een patareense officier, genaamd Radak die was gedwongen zich te bekeren tot het katholicisme gaf de vesting van Babovats over vanwege zijn haat voor zijn katholieke monarch. Geconfronteerd met het verlies van hun eigendom of bekering tot de islam bekeerde de Bosnische Patareense edelen zich in het algemeen. Sommige historici speculeren dat de sterkte van het Patareense geloof bestond uit haat tegen de Hongaren en de rijke Dalmatiërs, die katholiek waren. Met de Turkse verovering verdween de Patareense kerk, die gebloeid had sinds de dagen van Kulin (zie 1199).

1463 Paus Pius II (1458-64) riep op tot een kruistocht tegen de Turken, en deed de gelofte om deze zelf te leiden. De kruistocht kwam niet van de grond en de paus zelf stierf in augustus 1464.

1463 Paus Pius II (1458-64) benoemde Johannes Bessarion (zie 1439) tot nominale patriarch van Constantinopel.

1466 Mentelin van Straatsburg drukte de Bijbel in het Duits, zesenvijftig jaar vóór het Duitse Nieuwe Testament van Luther werd gepubliceerd.

1470 Begin van de Judaizerende ketterij in de Orthodoxe Kerk in Rusland. Hij werd begonnen door de Joodse arts Prins Alexander Olel'kovich van Novgorod, een zekere Zacharia (of Skharia), en twee van zijn metgezellen uit de handel: Moded Hanush en Joseph Shmoilo Skarabei. Judaizeerders betoogd dat Jezus' woorden ter ondersteuning van het Oude Testament (Matt 5.17-20) impliceerde dat het Oude superieur was aan het Nieuwe. Ze ontkende de Drie-eenheid en waren gekant tegen ikonen, kruisen, en kloosters.

1470 Rond dit jaar voltooide Marsilio Ficino (1433-1499) een vertaling van de werken van Plato in het Latijn. Zijn werk begon de Florentijnse Platonische Renaissance (maar zie 1442). Zijn vertaling werd pas gepubliceerd in 1484. Ficino geloofde dat alle religies een deel van de waarheid hebben.

1472 Ivan III (de Grote), gehuwd met Sophia, nicht van de laatste Byzantijnse keizer. De Groothertog van Moskou begon  zichzelf tsaar te noemen.

1472 De Orthodoxen werden door de Duitsers verdreven uit Derpt (Tartu), Estland. De orthodoxe priester Isodorus en een aantal gelovigen werd gemarteld.

1472 Een pauselijke vloot onder kardinaal Oliviero Carafa deed mee aan een aanval op de Turken in Smyrna.

1474 In dit jaar, en opnieuw in 1476, probeerde Paus Sixtus IV (1471-84) de Orthodoxen in Rusland te verenigen met het katholieke westen en Rusland ervan te overtuigen om de Turken te bestrijden.

Op 28 februari 1476 stelde Paus Sixtus IV (+1.471 tot 84) het feest van de Onbevlekte Ontvangenis in in de Latijnse Kerk.

1476 William Caxton, eerste drukker van Engeland, zette een drukpers op in Westminster. Zijn eerste gedrukte werk was een aflaat.

1476 De theoloog Raimund Peraudi benadrukte dat de werkzaamheid van aflaten niet enkel gold voor de levenden, maar ook voor de doden. Dat wil zeggen, hij achtte aflaten effectief die verkregen waren namens iemand die overleden was en vermoedelijk verbleef in het vagevuur. Peraudi's these werd later bekrachtigd in een pauselijke bul.

1478 Op verzoek van de katholieke koningen van Aragon en Castille machtigde paus Sixtus IV (1471-84) de Spaanse Inquisitie. Hun doel was om  joden en moslims te bestrijden die zich tot het katholicisme had bekeerd en vervolgens het geloof verlaten hadden. In 1483 machtigde de paus de Spaanse regering een Groot Inquisiteur te benoemen - de eerste is de Dominikaan Tomás de Torquemada. Ongeveer 2000 personen werden verbrand op de brandstapel tijdens zijn ambtstermijn.

1478 Paus Sixtus IV (1471-1484) verklaarde de decreten van het Concilie van Konstanz nietig.

1478-80 Een ernstige uitbraak van de pest in Europa. Misschien overleed wel 15% van de bevolking van Engeland, Frankrijk en Nederland door deze uitbraak.

1479 De Judaizerende ketterij verwierf veel politieke invloed toen Ivan III, onder indruk van hun geleerdheid, de Judaizerende priesters Abraham en Dennis benoemde tot plaatsbekleders van de twee grote kathedralen in Moskou. Ivan ging uiteindelijk over tot hun richting.

St. Joseph van Volokolamsk (1439-1515) stichtte een klooster in Volokolamsk. Hij was abt van Borovsk geweest in 1477, hetgeen prins Ivan III Vasilyevich had gebruikt als middel om zijn zonen aan bisschoppelijke functies te helpen. Vorst Iwan was ontevreden geworden met Joseph's ascetische hervormingen. Het klooster in Volokolamsk werd een centrum voor het monastieke hervorming. Joseph's volgelingen, de zogenaamde Jozefieten, werd actief in een beweging naar uniformiteit in de kerk en zij gebruikten de staat als een wapen tegen andersdenkenden en ketters. In hun ogen moesten ook monniken bezit kunnen hebben voor goede werken, zoals liefdadigheid en onderwijs. Degenen die deze mening verdedigden werden bekend als 'bezitters'.

1482 Paus Sixtus IV (1471-1484) drong er bij Venetië op aan om Ferrara aan te vallen. Milaan, Florence en Napels geallieerden zich tegen Venetië en de Pauselijke Staat.

1483 Paus Sixtus IV (1471-1484) plaatste Venetië onder interdict omdat ze weigerden te stoppen met de aanval tegen Ferrara waarop de paus oorspronkelijk had aangedrongen.

1483 Herzegovina ingenomen door de Turken.

1483 Paus Sixtus IV (1471-1484) verbood veroordelingen van zowel voorstanders als tegenstanders van de leer van de Onbevlekte Ontvangenis van de Maagd Maria. Iedereen die iemand van de tegenovergestelde mening een ketter noemde moest worden geëxcommuniceerd.

1483 In dit jaar waren er negen verschillende gedrukte vertalingen van de Bijbel.  (Zie 1466 boven.)

1484  Een Orthodox concilie dat samenkwam in Constantinopel verklaarde dat Rooms Katholieke bekeerlingen door zalving in de Orthodoxe gemeenschap ontvangen konden worden.

1484 Paus Innocentius VIII (1484-92) veroordeelde hekserij in de bul Summis desiderantes affectibus.  De bul gaf heksen de schuld van de pest en stormen, stelde dat afvallige Christenen sexuele relaties onderhielden met heksen en claimde dat bezweringen van heksen mannen, vrouwen kinderen en dieren negatief hadden beïnvloed.  Innocentius zond inquisiteurs naar Duitsland om daar heksen voor het gerecht te brengen.

1486 Ivan de Grote's belangrijkste diplomaat, Theodorus Kuritsyn, keerde terug uit Hongarije waar hij inzichten zich eigen gemaakt had die erg leken op de Judaizerende ketterij.  De invloedrijke Kuritsyn propageerde de ketterij onder de sociale elite van Moscow.  De ketterij was populair omdat deze alchemie en astrologie bevorderde.

1486 Paus Innocentius VIII (1484-92) veroordeelde de stellingen van Pico della Mirandola, een leider van de Renaissance Platonism.

1487 De Malleus Maleficarum werd gepubliceerd, een werk over hekserij geschreven door Heinrich Kramer en Jakob Sprenger.  Kramer vervolgde heksen in Tirool in 1484.

1489 In ruil voor een jaarlijkse betaling en de Heilige Lans stemde Paus Innocentius VIII (1484-92) ermee in de Turkse prins Jem, Sultan Bayezid’s broer, gevangen te houde.  Jem was naar Rhodes gereisd, waar hij de Ridders van St. Jan vroeg zijn broer af te zetten.  De Ridders stemden tegen betaling in met Bayezid om Jem in de gevangenis te houden, maar ze droegen Jem in 1486 over aan de Paus.

1490 Zosima, een voorvechter van de Judaizerende ketterij werd verkozen tot metropoliet van Moscow.

In hetzelfde jaar lieten Aartsbisschop Gennadi en Abt Jozef va Novgorod negen Judaizerende geestelijke gevangen zetten.

Rond deze tijd organizeerde Gennadi de vertaling van de Bijbel in het Slavisch.  Hoewel deze tien jaar later voltooid was werd de complete Slavische Bijbel (bekend als de Ostrozhsky of Ostrong Bijbel omdat deze werd gepubliceerd door de drukker van de Ostrozhskii princes) pas gedrukt van 1580-82.

1490 Joden in Toledo werden ervan beschuldigd een Christelijke jongen (blijkbaar genaamd Cristobal) te hebben vermoord.  Isabel van Castilie gebruikte de beschuldiging als voorwendsel om alle Joden in 1491 te verbannen uit Spanje.

1492 Columbus ontdekte Amerika. 

1492 De Islamieten werden verdreven uit Spanje. 

1492 Op 30 Maart tekende Ferdinand en Isabella een edict dat ongedoopte Joden tot 31 Juli de tijd gaf om het land te verlaten.  Zo'n 50,000 accepteerden de doop en bleven. Ongeveer 100,000 van deze Sephardische (Spaanse) Joden vertrokken. 

1492 Rodrigo Borgia werd Paus Alexander VI (1492-1503).  Om paus te worden had Rodrigo de stemmen van zijn medekardinalen gekocht. Als kardinaal had Rodrigo vier kinderen verwekt bij Vannoza de’ Catanei.  In 1489 begon hij een affaire met de 16 jarige Giulia Farnese.

1493 Paus Alexander VI (1492-1503) verdeelde de nieuwe wereld tussen Spanje en Portugal.

1493 Paus Alexander VI (1492-1503) maakte zijn nog geen twintigjarige zoon Cesare kardinaal.

1494 Onder invloed van Abt Jozef van Novgorod, zette een concilie de Judaizerende metropoliet van Moscow, Zosima, af wegens sodomie, overspel, de ontkenning van de opstanding van Christus en het leven na de dood.  Jozef publiceerde ook een boek getiteld De Verlichterr tegen de Judaizeerders.

1494 Koning Karel VIII van Frankrijk trok Florence binnen.  Zijn komst was twee jaar eerder voorspeld door Girolama Savonarola, een Dominicaan die predikte over het einde der tijden en claimde visioenen te hebben en met God te spreken.  Toen de Medici verdreven waren uit Florence, vestigde Savonarola daar een democratische Republiek.  Hij had kritiek op de kerk in Rome en op Paus Alexander en poogde de kerk van Florence te hervormen.

Het Franse leger bracht een tot dan toe onbekende ziekte mee, al snel bekend als de Franse pokken.  De ziekte geleek op syphilis.

Koning Karel VIII was naar Italie gekomen om het Koninkrijk Napels op te eisen.  Onder dreiging van het Franse leger vroeg Paus Alexander VI (1492-1503) de Turkse Sultan Bayezid om 300,000 ducaten om hem te helpen zich te verlossen van de Fransen en zo te voorkomen dat zij het schiereiland zouden gebruiken om een nieuwe kruistocht te lanceren tegen de Turken.

1497 Theodorus Kuritsyn stierf en Abt Jozef kon optreden tegen de Judaizeerders.

1497 Koning Manoel van Portugal gaf opdracht tot de bekering van de Joden in zijn koninkrijk.  Vele waren daarheen gevlucht in 1492 om gedwongen bekering in Spanje te vermijden.

1498 De regering van Florence liet Girolamo Savonarola (zie 1494) ophangen en verbranden.  Paus Alexander VI (1492-1503) had hem geëxcommuniceerd in 1497.  In 1495 had de paus geprobeerd Savonarola te verleiden naar Rome te komen, maar die had door dat het een valstrik was.  De paus zag hem als het belangrijkste obstakel in zijn poging Florence deel te laten nemen aan het Heilige Verbondague (de pauselijke gebieden, het Duitse Rijk, Aragon, Venetie en Milaan) tegen de koning van Frankrijk.

1499 Erasmus bezocht Groot Brittanie.  Erasmus publiceerde veel maar onderverdeelde ook de Bijbel in verzen en maakte duidelijk dat de Donatie van Constantijn bedrog was.

1500 Paus Alexander VI (1492-1503) riep 1500 uit tot Jubeljaar.

1500 Publicatie van een Missaal met de Mozarabische rite door Kardinaal Ximenes van Toledo.  Hij presenteerde het brevier in 1502.

1500 Een vertaling van de Bible in het Frans werd dit jaar gedrukt.

1500 Koningin Isabel van Castilie gaf opdracht tot de bekering van de Islamieten in Granada.  In 1502 eiste zij de bekering van alle overgebleven Islamieten in Castilie.


 
 

setstats 1