Getijden

De getijden
'Wie de getijden verzuimt wordt door de tijd overspoeld.'
Bovenstaand citaat, van de dichter Jan Wit, is een stimulans om behalve de gewone zondagse eredienst ook op vaste andere tijden een viering te houden. De getijden stammen ook uit de kloostertraditie, en die is weer ontleend aan de joodse gebedsuren, drie maal per dag. Vanaf Augustinus en later Benedictus, die de meeste kloosterorden hun regel gaf, bestaat de gewoonte van het zevendelig dagelijkse officie: metten (lauden) (dageraad), priem (zes uur), terts (negen uur), sext (twaalf uur), noon (vijftien uur), vespers (achttien uur), completen (eenentwintig uur).
In de reformatie liepen veel kloosters leeg en raakte de getijdencultuur buiten gebruik. Toch bleef de avonddienst, zowel op zondag als ook lang nog door de week op veel plaatsen actueel, ook al veranderde het karakter in de didactische richting. In de Anglicaanse kerk bleef van de getijden de praktijk van de morningprayer en de evensong intact, met per diocees in elk geval een plaats waar de getijden gezongen worden. De Lutherse traditie bleef zich van de getijden bewust en onderhield ook doorgaans formulieren voor deze gelegenheden. Maar het vieren van de getijden werd ook in die traditie naar de rand van de kerk verdrongen. Pas in de laatste decennia is er weer sprake van een bewust herleven van deze vormen van meditatieve viering.
In een getijdendienst, meestal de vesper, kan men andere accenten zetten dan in de ochtenddienst. Het karakter van aanbidding (worship) komt sterker naar voren, de preek ontbreekt, er is meer ruimte voor experimentele muzikale vormgeving, de oecumene kan hier makkelijker dan in de hoofddienst haar beslag krijgen, de 'leek' komt volop aan bod: deze is immers gerechtigd de getijden vorm te geven en te leiden.
Vooral in de voorbereidingstijden voor de grote feesten, de 'paarse tijden', is de vesper-praktijk groeiende. Het is slechts een kleine stap om van daaruit het hele jaar, of minstens een heel seizoen door, avondgebeden te houden.

Een hoofdelement uit de getijden is het psalmengebed; gedurende een week wordt zo het gehele psalter doorgebeden. In de kloosters is de toonzetting daarvoor gregoriaans, de psalmen worden 'gecanteerd', zingend gesproken. De antifoon geeft daarbij een eigen tekstueel en muzikaal accent. Voor de getijden in de gemeenten zijn inmiddels allerhande goede uitgaven beschikbaar voor niet-strofisch psalmzingen, canterend, vaak op anglicaans-achtige wijze. Deze zangwijze vormt een goed alternatief bij het vertrouwde strofische zingen van de psalmen uit het Geneefse psalter.
Vast bestanddeel van de getijden is het canticum, het zgn. schriftlied. In de vesper wordt de Lofzang van Maria gezongen, tijdens de completen de Lofzang van Simeon, in het morgengebed klinkt de Lofzang van Zacharias. Behalve de bekende strofische versies hiervan (gezang 66-68) zijn de niet-strofische zeer inspirerend en geven de getijdendiensten een ander accent dan de hoofddiensten.

Psalmen bidden is de kern van de getijden. Klik hier voor meer over de psalmen

Orde morgengebed

Stilte
Openingsvers: Heer open mijn lippen
(gezongen) EN MIJN MOND VERKONDIGT UW LOF
Haast U, o Heer tot mijn hulp
EN WEES TOT MIJN REDDING GEREED
Klein-gloria Eer zij de heerlijkheid Gods
(gezongen) VADER, ZOON EN HEILIGE GEEST
zoals het was in het begin en nu en altijd
EN IN DE EEUWEN DER EEUWEN. AMEN
HALLELUJA. (niet in de 40-dagentijd)
Vers in beurtspraak/zang horend bij de tijd van het jaar

Hymne/morgenlied

Psalm(en) met antifonen

Korte inleiding op de lezing

Lezing

Stilte en/of andere vorm van meditatie

Canticum met antifoon horend bij de weekdag

Gebeden Gebedsoproep
Heer, ontferm U, Christus ontferm U, Heer ontferm U
of: Kyrie eleison, Christe Eleison, Kyrie Eleison
(gezongen of in beurtspraak)

(van onderstaande, deze of andere volgorde of keuze hieruit)
Onze Vader
Responses/Litanie (gezongen of in beurtspraak)
Voorbeden
Stil gebed
Gebed van de dag
Morgengebed

Zegenbede (gezongen) De heer schenke ons zijn zegen
Hij beware ons voor onheil
en geleide ons tot eeuwig leven.
AMEN

Acclamatie Wij loven de Heer
(gezongen) WIJ DANKEN GOD

Orde middaggebed/Gebed overdag

Stilte
Openingsvers Heer, open mijn lippen
(gezongen) EN MIJN MOND VERKONDIGT UW LOF
Haast U, o Heer tot mijn hulp
EN WEES TOT MIJN REDDING GEREED
Klein-gloria Eer zij de heerlijkheid Gods
(gezongen) VADER, ZOON EN HEILIGE GEEST
zoals het was in het begin en nu en altijd
EN IN DE EEUWEN DER EEUWEN. AMEN
HALLELUJA. (niet in de 40-dagentijd)
Hymne/Lied

Psalmen

Lezing

Stilte en/of andere vorm van meditatie

Gebeden Gebedsoproep
Heer, ontferm U, Christus ontferm U, Heer ontferm U
of: Kyrie eleison, Christe Eleison, Kyrie Eleison
(gezongen of in beurtspraak)

(van onderstaande, deze of andere volgorde of keuze hieruit)
Onze Vader
Voorbeden
Stil gebed
Gebed van de dag

Zegenbede (gezongen) De heer schenke ons zijn zegen
Hij beware ons voor onheil
en geleide ons tot eeuwig leven.
AMEN

Acclamatie Wij loven de Heer
(gezongen) WIJ DANKEN GOD

Orde Vesper

Hymne/avondlied

Psalm(en) met antifonen

Korte inleiding op de lezing

Lezing

Stilte en/of andere vorm van meditatie

Canticum met antifoon horend bij de weekdag

Gebeden Gebedsoproep
Heer, ontferm U, Christus ontferm U, Heer ontferm U
of: Kyrie eleison, Christe Eleison, Kyrie Eleison
(gezongen of in beurtspraak)

(van onderstaande, deze of andere volgorde of keuze hieruit)
Onze Vader
Responses/Litanie (gezongen of in beurtspraak)
Voorbeden
Stil gebed
Gebed van de dag
Avondgebed

Zegenbede (gezongen) De heer schenke ons zijn zegen
Hij beware ons voor onheil
en geleide ons tot eeuwig leven.
AMEN

Acclamatie Wij loven de Heer
(gezongen) WIJ DANKEN GOD

Indien de Vesper later op de avond wordt gevierd en men kiest niet voor de viering van de Completen, kies dan voor één of meer van de avondpsalmen en vervang Magnificat door Nunc dimittis.

Orde Completen

Stilte
Openingsvers: Haast U, o Heer tot mijn hulp
(gezongen) EN WEES TOT MIJN REDDING GEREED
Klein-gloria Eer zij de heerlijkheid Gods
(gezongen) VADER, ZOON EN HEILIGE GEEST
zoals het was in het begin en nu en altijd
EN IN DE EEUWEN DER EEUWEN. AMEN
HALLELUJA. (niet in de 40-dagentijd)

(Boete ritus)

(avondlied)

Psalm(en) Psalm 4; Psalm 31:1-6; Psalm 91; Psalm 134

Korte inleiding op de lezing

Lezing
Gij zijt in ons midden, Heer, wij dragen uw Naam, wij behoren U toe. Laat ons niet alleen, Heer onze God. (Jer 14:9)
of
Komt tot Mij, allen, die vermoeid en belast zijt, en ik zal u rust geven; neemt mijn juk op u en leert van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart, en gij zult rust vinden voor uw zielen; want mijn juk is zacht en mijn last is licht. (Mattheus 11:28-30)

of
De God des vredes, die onzen Here Jezus, den groten herder der schapen door het bloed van een eeuwig verbond heeft teruggebracht uit de doden, bevestige u in alle goed, om zijn wil te doen, terwijl hij aan ons doe, wat in zijn ogen welbehagelijk is door Jezus Christus. Hem zij de heerlijkheid in alle eeuwigheid. Amen. (Hebr. 13:20,21)

Stilte

Korte Beurtzang
In Uw handen, Heer, beveel ik mijn Geest
IN UW HANDEN, HEER, BEVEEL IK MIJN GEEST.
Gij zijt mijn verlosser, getrouwe God,
IN UW HANDEN, HEER, BEVEEL IK MIJN GEEST
Eer aan de Vader en de Zoon en de heilige Geest
IN UW HANDEN, HEER, BEVEEL IK MIJN GEEST
Canticum met antifoon
BEWAAR ONS, HEER, ALS WIJ WAKEN;
BESCHERM ONS, ALS WIJ SLAPEN;
DAN ZULLEN WIJ WAKEN MET CHRISTUS
EN RUSTEN IN VREDE

Laat nu, Heer, volgens Uw woord
Uw dienaar in vrede heengaan.
Mijn ogen hebben Uw heil aanschouwd
dat Gij hebt bereid voor de volken:
Het licht, dat voor alle heidenen straalt,
de glorie van Israël, Uw volk.
Eer aan de Vader en de Zoon
en de heilige Geest;
zoals het was in het begin en nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen. Amen.

BEWAAR ONS, HEER, ALS WIJ WAKEN;
BESCHERM ONS, ALS WIJ SLAPEN;
DAN ZULLEN WIJ WAKEN MET CHRISTUS
EN RUSTEN IN VREDE

Gebeden Gebedsoproep

Onze Vader
Responses
Gezegend zijt Gij, Heer God van onze voorouders
BOVENAL TE LOVEN EN TE PRIJZEN VOOR EEUWIG
Laten we de Vader en de Zoon en de Heilge Geest zegenen
LATEN WE HEM PRIJZEN EN VERHOGEN VOOR ALTIJD
Gezegend zijt Gij, O God, in het firmament van de hemelen
BOVENAL TE LOVEN EN TE PRIJZEN VOOR EEUWIG
De almachtige en genadige God beware ons en zegene ons
AMEN

Wij belijden voor de Almachtige God, de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, dat we gezondigd hebben in gedachten, woorden en werken. Daarom bidden we God om ontferming
Heer, ontferm U
Christus ontferm U
Heer ontferm U
of: Kyrie eleison, Christe Eleison, Kyrie Eleison
(gezongen of in beurtspraak)
Moge de almachtige God zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven en ons geleiden tot het eeuwige leven.
AMEN

Voorbeden
Stil gebed

Heer onze God, we smeken U, bezoek deze plaats en neem alle valstrikken van de vijand eruit weg; laten heilige engelen er wonen om ons in vrede te bewaren; en moge uw zegen steeds op ons rusten; door Jezus Christus onze Heer.
AMEN
of
Verlicht onze duisternis, zo smeken wij U, o Heer; en behoed ons in uw genade voor alle gevaar en dreiging van deze nacht; omwille van de liefde van uw enige Zoon, onze heiland, Jezus Christus. Amen

of
O Heer Jezus Christus, Zoon van de levende God. Gij rustte in het avonduur in het graf, en heiligde daardoor het graf als een bed van hoop voor uw volk: Doe ons zo ons afkeren van onze zonde, die Uw lijden tot gevolg had, dat als onze lichamen is stof liggen, onze ziel mag leven bij U, die leeft en regeert met de Vader en de Heilige Geest, één enig God, nu en altijd.
AMEN

of
Zie neer, O Heer, van uw hemelse troon, verlicht de duisternis van deze nacht met Uw hemelse helderheid, en doe de daden der duisternis weg van de kinderen van het licht; door Jezus Christus onze Heer.
AMEN

Wees hier aanwezig, o genadige God, en bescherm ons in de stille uren van deze nacht, zodat wij die moe zijn van de veranderlijkheid en de ongewisheid van deze vluchtige wereld, rust mogen vinden in uw eeuwige trouw; door Jezus Christus onze Heer.
AMEN

Avondgebed

Zegenbede (gezongen) De heer schenke ons zijn zegen
Hij beware ons voor onheil
en geleide ons tot eeuwig leven.
AMEN

Acclamatie Wij loven de Heer
(gezongen) WIJ DANKEN GOD