NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

LITURGIE &CETERA Thema's
 Kerkelijk Jaar
Hoofddienst  Getijden Devotie Uitingsvormen 

Liturgie

LITURGIEK
Liturgiek TVG

Liturgiegeschiedenis

Joods

Vroeg Christelijk

Oosters Orthodox

Westers Katholiek

Protestants

HYMNOLOGIE

Geschiedenis van de Hymnodie

Oud Joodse Hymnodie
Vroeg Christelijke Hymnodie
Griekse Hymnodie tot 900AD
Latijnse Hymnodie
Lutherse Hymnodie
Calvinistische (Franse) Psalmodie
Nederlandse Gemeentezang
na de Reformatie

Engelse Hymnodie

Muziekgeschiedenis



Joodse Liturgie

Overzicht Joodse Eredienst

zie ook
- Vroege Geschiedenis van Joodse Eredienst 1
- Vroege Geschiedenis van Joodse Eredienst 2


In de Bijbel worden gedetailleerde instructies gegeven voor de eredienst als onderdeel van Gods zorg voor zijn volk. Daaruit komt veel van de kennis van de Joodse eredienst uit die tijd voort.

 

De oorsprong van liturgische eredienst is volgens de Bijbel te vinden in de voorschriften voor rituelen die God aan Abraham en later aan Mozes gaf. Tijdens het verblijf in Egypte lijkt het erop dat de traditie verloren was maar tijdens de uittocht uit Egypte komen via Mozes gedetailleerde voorschriften over ritueel en aankleding van de heilige plaats in de heilige geschriften terecht. De periode waarin deze traditie vorm krijgt beslaat zo'n 3000 jaar tot in de periode van de vestiging van Israel en Juda, de tijd van de Rechters tot en met de periode van David en Salomo en de profetische periode.Terwijl er ongetwijfeld invloeden van buiten waren en een continue invloed van andere (bijv. natuur) religies, ontwikkelde de liturgische traditie zich in een betrekkelijk locale contekst. Wat de Joodse traditie onderscheid van de locale godsdiensten behoort tot wat in de bijbel benoemt wordt als openbaring van de God "van Abraham, Isaac en Jacob". Dit omvat ook de details rond de Ark en de Tabernakel; het omvat ook specifieke eredienst elementen, geloof en geloofspraktijk die varieren van "Je zult geen andere goden hebben" (een ketterij in de toenmalige wereld met een veelvoud aan goden) tot het verbod op mensenoffers.

  • TERUG NAAR BOVEN

    Tempel Eredienst

    Een duidelijk vorm van Eredienst en de setting waarin die plaats moest vinden was deel van de traditie van het volk Israel. De stam Levi was apart gesteld om dienst te doen als priesters voor God en Zijn volk. In Exodus 25 tot 27 wordt gedetailleerde informatie gegeven over de opbouw van de Tempel, met maten en al. Instructies voor de Ark worden ook gegeven. De interne aankleding van de Tabernakel tot en met details van de priestergewaden, het gebruik van wierook, de aanwezigheid van een altaar, de dagelijkse offers en het gebruik van beelden zijn allemaal deel van de traditie in De Torah. Er zijn instructies over de constructie van de Ark (Exodus 25:17v) met twee cherubijnen op het deksel waarvan God zegt: "Daar zal ik je ontmoeten, en vanaf die plaats, boven de verzoeningsplaat, tussen de twee cherubs op de ark met de verbondstekst, zal ik met je spreken en je alles zeggen wat ik van de Israëlieten verlang. " De originele Ark bevatte de de verbondstekst (de stenen tafelen), en was bekend als de genadetroon, de lege troon waar God tot zijn uitgekozen volk sprak van tussen de cherubijnen.

    Solomo volgde niet alleen de wensen van zijn vader maar de in de traditie vastgelegde gedetailleerde instructies voor de bouw van de eerste Tempel in Jeruzalem. De eerste Tempel was niet groot maar wel prachtig uitgevoerd en werd het centrum van de Joodse eredienst tot de vernietiging ervan door de Babyloniers. Het was de plaats van de offerdienst.

    Het ritme van het geestelijk leven van de meeste Joden in die tijd werd gepunctueerd door de viering van de religieuze hoogfeesten met de bijbehorende offers. In de heilige geschriften was vastgelegd wat gold als offer bij welke gelegenheid. Dit is te vinden in de boeken Exodus en Leviticus. Deze twee boeken leveren instructies over de manier waarop eredienst en offerdienst plaats moest vinden en wat bij welke gelegenheid geofferd moest worden. In de Tempel was het offer van een dier om genoegdoening te geven voor de zonden van Gods volk het middelpunt van de eredienstpraktijk. In verband met de eerste tempel wordt eredienstmuziek voor het eerst beschreven als een integraal deel van de eredienst (II Samuel 6, I Kronieken 6:16-17). De Psalmen van (uit de kring van) David werden niet slecht het kernrepertoire voor de eredienst, er werd ook een "psalmodie" ontwikkeld, een manier om deze psalmen te cantileren. (zingen op een vaste toon of rudimentaire melodie).

    Voor het volgende voorbeeld is RealPlayer nodig:


    Muziek: Psalm 133 (Syrian Version)
    Zanger: Alberto Mizrahi Voor informatie over uitvoering klik hier.

    De vorm van de eredienst werd geacht de hemelse eredienst te weerspiegelen. Er worden visioenen van de hemelse eredienst verhaald (Jesaia 6 en Daniel 7) die deze hemelse eredienst beschrijven. In de Christelijke traditie is er vaak van uitgegaan dat dat nauwkeurige beschrijvingen van een feitelijke toestand waren. Er wordt echter ook vaak op gewezen dat de beschrijving van een Godservaring nooit de werkelijkheid echt kan beschrijven omdat die de gewone ervaring te buiten gaat en dat de schrijvers daarom analoge gebeurtenissen beschrijven die opgeroepen worden door de onbeschrijflijke ervaring. De bestaande eredienst kan zo gebruikt zijn om de onbeschrijflijke hemelse ervaring toch zo goed mogelijk analoog te beschrijven. De eerste manier van begrijpen heeft geleid tot een zo dicht mogelijk blijven bij de in de bijbel beschreven vorm.

    TERUG NAAR BOVEN

    Synagoge Eredienst

    De vernietigde Tempel werd sober herbouwd na de Babylonische ballingschap, en de Tempel eredienst werd hervatt. Gedurende de ballingschap had zich echter een nieuwe vorm van eredienst ontwikkeld bij afwezigheid van een tempel en de mogelijkheid om dierenoffers te brengen. De gelovigen kwamen samen om te bidden, om uit de Torah te horen voorlezen (op zangtoon) en om onderricht te ontvangen. Niet alleen nam de synagoge eredienst een vaste vorm aan, maar deze vorm van eredienst werd ook bij terugkeer in Palestina voortgezet. Hierdoor kwam er een democratisering van de eredienst, deze werd niet meer alllen oergelaten aan de priesters in de tempel en alleen op hoogfeesten meegemaakt. De gewone gelovigen konden voortaan in hun eigen omgeving regelmatig samenkomen en de vaste eredienst van de synagoge voltrekken. De synagogue werd zo de locale plaats van de eredienst.

    Gaandeweg ontwikkelde de synagoge eredienst zich tot een vast ritueel. Veel was ontleend aan de Tempel. Elke synagogue had een "ark" waarin de boekrollen van de Torah opgeborgen waren. Elke synagogue had een bema, een verhoogde lezenaar (preekstoel) waarvan de dienst geleid werd en waar de oudsten zaten en onderwezen. Synagogue eredienst werd niet als de tempel gekarakteriseerd door het offer maar door het reciteren van gebeden, het cantileren van psalmen, het lezen uit de Torah en door onderwijs.

    Toen Herodus de Tempel vanaf ca. 20 AD herbouwde (was pas af rond 64 AD), toen bouwde hij een veel groter en grootser gebouw dan de Tempel van Salomo. Wat er gebeurde, de offerdienst kreeg misschien meer versiering maar bleef nauwgezet de letter van de Torah volgen.

    De Babylonische ballingschap en de latere verwoesting van de Tweede Tempel door de Romeinen resulteerde in de Diaspora — de verspreiding van Joden rond de Middellandse Zee. Dit leidde tot het ontstaan van verschillende Joodse tradities, zoals het Sefardische Jodendom en het Ashkenazische Jodendom. De opkomst van de synagogue traditie tijdens de ballingschap had in belangrijke mate een didactisch doel: de Joden leren hoe ze als Jood konden leven, en. ontwikkelde zijn eigen zangtradities. Veel van deze tradities werden teruggebracht naar Israel na de ballingschap en vonden hu weg naar de Tempeldienst. Na de verwoesting van de Tweede Tempel door de Romeinen in 70 A.D. kwam de synagogue eredienst, met zijn vaste daarna aan de nieuwe situatie aangepaste liturgische vorm, centraal te staan in het Joodse religieuze leven..


    - Vroege Geschiedenis van Joodse Eredienst 1
    - Vroege Geschiedenis van Joodse Eredienst 2


    Zie ook Joodse Woordenlijst

  • Zie ook Bibliografie bij een engelstalige cursus Joodse Eredienst

  • TERUG NAAR BOVEN