NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis Kunstgeschiedenis Prehistorie, Oudheid en Vroege Middeleeuwen Middeleeuwen Renaissance Barok en Rococo Negentiende Eeuw Twintigste Eeuw

Het eerste boek der Makkabeeën

Na de terugkeer uit de Baylonische ballingschap was er een rustige periode voor het joodse volk. De tempel werd herbouwd, en onder de monotheïstische Perzische heerschappij was men betrekkelijk vrij het eigen geloof te praktizeren.

Dat veranderde na 337 v.C., toen de Perzen werden aangevallen door de Grieks-Macedonische koning Philippus. Zijn zoon Alexander de Grote maakte Palestina onderdeel van de hellenistische wereld.

Na de dood van Alexander in 323 v.C. werd zijn grote rijk verdeeld onder zijn generaals. Mesopotamië, Perzië en Klein-Azië (Asia Minor) gingen naar Seleucus; Palestina en Egypte werden vielen toe aan aan Ptolemaeüs. Seleucus stichtte rond 300 v.C. twee hoofdsteden: Antiochië in het huidige Syrië en Seleucia in Mesopotamië. Onder Antiochus III kreeg het Seleucidische rijk zijn grootste omvang, nadat in 200 v.C. ook Palestina was veroverd.

De Seleuciden zetten de onder Ptolemeüs begonnen 'hellenisering' door. Een deel van de bevolking van Juda had daar geen moeite mee. Steden werden ver- of herbouwd in Griekse stijl, in Jeruzalem werden Griekse scholen geopend. Orthodoxe joden hadden wel groot bezwaar tegen de hellenistische cultuur: de godsdienst kende talloze goden. Zij vonden het vreselijk dat een hogepriester genaamd Jezus zich liet aanspreken met het Griekse Jason. Vooral onder Antiochus IV Epiphanes (reg. 175-164 v.C.) kregen de orthodoxen het zwaar: de boeken van de wet werden verbrand en de tempel in Jeruzalem werd geschonden.

In 168 kwamen de orthodoxen o.l.v. Mattathias in opstand, maar Antiochus stuurde een leger dat de rellen snel de kop indrukte. De soldaten gebruikten de tempel om Zeus te vereren, en mensen die leefden volgens de joodse wetten werden levend verbrand.

Een zekere Judas of Yehuda Hamaccabi - Judas met de slaghamer - (een zoon van Mattathias) leidde een klein leger van vrome joden die tegen de Seleuciden streden. Omdat Antiochus het te druk had met een oorlog tegen de Armeniërs, had hij geen troepen beschikbaar om terug te slaan en kon Judas de Seleuciden uit Jeruzalem verdrijven (165 v.C.) en de tempel opnieuw inwijden. Dit feit wordt jaarlijks gevierd tijdens het Chanoeka-feest.

Na de dood van Antiochus in 164 normaliseerde de betrekkingen tussen de joden en de Seleuciden; in 152 werd Judea feitelijk onafhankelijk doordat de Seleuciden Judas' broer Jonathan erkenden als hogepriester. Een andere broer, Simon, werd uitgeroepen tot 'eeuwig vorst'; hij wordt zodoende gezien als de stichter van de dynastie der Makkabeeën, ook wel Hasmoneeën genoemd. De Makkabeeën behielden de macht tot Romeinse troepen onder Pompeius in 63 v.C. Palestina veroverden.

Dit is kort de historische achtergrond van wat beschreven staat over de periode van 175 v. Chr. tot 134 v. Chr. in het eerste en tweede boek der Makkabeeën. (3 Makkabeeën heeft een ander onderwerp.) De oorspronkelijke Hebreeuwse versie van 1 Makkabeeën uit ca. 100 v.C. is verloren gegaan; een Griekse vertaling is wel behouden. Het boek begint met de rebellie van Mattathias en eindigt met de moord op Simon, in 135 v.C.