NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis Kunstgeschiedenis Prehistorie, Oudheid en Vroege Middeleeuwen Middeleeuwen Renaissance Barok en Rococo Negentiende Eeuw Twintigste Eeuw

Psalm 72 Een koninklijke Psalm

Joodse Psalm

De psalm is een gebed dat Israel's koning in gerechtigheid mag regeren, en een lange en voorspoedige regering zal hebben. De psalm bidt dat de beslissingen van de koning Gods wens dat er gerechtigheid is voor de behoeftigen en de armen in praktijk zal brengen. Oorspronkelijk was het misschien bedoeld voor bij de kroning van de nieuwe koning of bij een feest dat het verbond van God met het huis van David vierde. In de Joodse traditie werd de psalm begrepen als profetie aangaande de Messias, de komende koning die Gods heerschappij zou vestigen over heel de wereld.

Psalm 72 is een van de koningspsalmen. Van Salomo' staat erboven. (Misschien moet het wel vertaald worden met Voor Salomo.) Het koningschap was toentertijd heel anders, niet verankerd in een parlementaire democratie. In Bijbelse was er geen scheiding tussen de uitvoerende en de wetgevende macht en er was geen onafhankelijke rechtspraak, alles viel samen in de absolute macht van de koning. Daarom was deze manier van regeren in Israel altijd al omstreden: God was er toch ook nog!
Het eerste boek Samuel vertelt erover. In het- boek Koningen passeert een hele rij koningen de revue.
Bijna altijd lezen we het trieste refrein: `Hij deed wat kwaad is in de ogen van de Here'. En de hele schepping huilt en lijdt mee.

De Psalm begint met een gebed: 'Geef o God, uw wetten aan de koning, uw gerechtigheid aan de koningszoon'.

Wat betekent dit goddelijke beleid concreet? Recht voor allen die verdrukt worden, die nauwelijks of geen leven hebben. Dat is geen onverdeeld genoegen. Velen moeten dan wel inleveren wat hun uitermate dierbaar en zelfs
heilig is.

Bidden is blijkbaar niet zo'n onschuldige bezigheid. De biddende mens geeft de zaak uit handen, legt die neer in de handen van de levende God. Dan komt alles weer anders terug. De armen leven op. De hele sehepping
vaart er wel bij. De bergen en de heuvels, die al zoveel ellende aanlachen en te juichen. Ze doen mee in de kosmische reidans. Over zo'n koning, die Gods gerechtigheid laat gelden, daar oprecht werk van maakt, raken de mensen niet uitgepraat. In deze gloria wordt hem een lang leven toegewenst, zolang de zon zal schijnen (17). Deze glorie, gratie van God is een reden om de lofzang alom te laten horen.

Waar vind je zo'n Koning? Salomo wordt genoemd. Hij wordt uitbundig geprezen, maar de donkere bladzijden blijven niet onvermeld (2 Sam.11). Uiteindelijk geeft de psalm eerder het godgegeven profiel dan de aardse werkelijkheid: Zo zal de Messias zijn.

Psalm 72 in de Christelijke traditie

In de Christelijke traditie werd de psalm ook begrepen als profetie aangaande de Messias, de komende koning die Gods heerschappij zou vestigen over heel de wereld. De Christelijke traditie benadrukt dat er inderdaad iemand is die in dit Koninklijke profiel past: Jezus de Christus, de Zoon van David; `meer dan Salomo' (Mat. 12:
42). De Psa1m zelf wijst naar deze toekomst Het slot vermeldt dat de gebeden van David, de zoon van Isai, ten einde zijn. Het opschrift `Van David' lezen we echter nog vaker, verder in de Psalmen. Welgeteld achttien keer. Hebben de
Schriftleerlingen, die de heilige teksten verzamelden en in goede orde een plaats gavenzich dan vergist? Dat kan niet waar zijn.

Het slot van de Psalm zegt impliciet: dit einde kan het einde niet zijn. De Here God houdt de toekomst open. Alleen Hij brengt de voleinding tot stand. Op deze lange weg staat een kruis, onlosmakelijk verbonden met de koning van de vrede. Deze Ene, wiens heerschappij naar allen uitgaat, wordt uitbundig bezongen.
Onder meer in dit lied: Vreemde koning van de Joden, / die ten spot getekend zijt, / vorstelijk hebt Gij geleden / om de vrede voor altijd.

Psalm 72 in de liturgie

Psalm 72 heeft traditioneel een plek op 3 koningen (de viering van de Wijzen uit het Oosten)

Korte toelichting bij Psalm 72

De psalm is een gebed dat Israel's koning in gerechtigheid mag regeren, en een lange en voorspoedige regering zal hebben. De psalm bidt dat de beslissingen van de koning Gods wens dat er gerechtigheid is voor de behoeftigen en de armen in praktijk zal brengen. Oorspronkelijk was het misschien bedoeld voor bij de kroning van de nieuwe koning of bij een feest dat het verbond van God met het huis van David vierde. Zowel in de Joodse als Christelijke traditie werd de psalm begrepen als profetie aangaande de Messias, de komende koning die Gods heerschappij zou vestigen over heel de wereld. Door antifonen werd de psalm in de Christelijke traditie direct verbonden met Jezus Christus. Hij is `De Heerser van de koningen van de aarde', `God heeft hem aangesteld om alle mensen te oordelen, zowel de levenden als de doden' .

1 Geef, o God, uw wetten aan de koning,
uw gerechtigheid aan de koningszoon.
2 Moge hij uw volk rechtvaardig besturen,
uw arme volk naar recht en wet.

Israels fundamentele ideaal was dat de koning de gerechtigheid van God zou laten zien in zijn handelen. Alleen dan zou er vrede zijn. De psalm begint met het gebed dat God zijn gaven van onderscheiding en beoordeling aan de koning zou geven opdat deze zijn volk goed en rechtvaardig zou leiden. Bij de kroningsceremonie werd dit gebed wellicht begeleid door het geven van het wetboek aan de koning.
(De zoon van de koning is ook de wettige koning, niet iemand die zich de troon toegeëigend heeft.)
Het evangelie naar Lukas herkent hoe dit gebed werd vervuld in Christus. Bij het begin van zijn optreden paste Jezus de profetie van Jesaja op zichzelf toe: 'De Geest van de Heer rust op mij, want hij heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft hij mij gezonden (Lukas 4:18). God gaf Christus zijn oordeel en zijn rechtvaardigheid.

3 Mogen de bergen vrede brengen aan het volk
en de heuvels gerechtigheid

In de Torah beloofde God: 3 Als jullie mijn bepalingen opvolgen, je aan mijn geboden houden en ze naleven, 4 zal ik jullie op gezette tijden regen schenken, zodat het land opbrengst geeft en de bomen vrucht dragen. 5 Dan zal de dorstijd duren tot de druivenpluk, en de druivenpluk tot de zaaitijd. Je zult volop te eten hebben en onbezorgd in je land kunnen wonen. 6 Ik zal het land rust en vrede geven, zodat je kunt slapen zonder te worden opgeschrikt. Ik zal ervoor zorgen dat de wilde dieren je met rust laten en dat het land niet geteisterd wordt door oorlogsgeweld. (Leviticus 26:3-6). Als de koning rechtvaardig handelt zal het land (de Bergen en heuvels - Israel is een heuvelachtig gebied) vrede en voorspoed kennen.

4 Moge hij recht doen aan de zwakken,
redding bieden aan de armen,
maar de onderdrukker neerslaan.

De zwakken zijn degenen die het meest te duchten hebben van onderdrukking en onrecht en de koning heft een speciale verantwoordelijkheid om hen te beschermen en degenen die hen onderdrukken te straffen.

5 Moge hij leven zolang de zon bestaat,
zolang de maan zal schijnen,
van geslacht op geslacht.

Dit is een gebed dat de dynastie van de koning, het huis van David, voor altijd zal bestaan zoals de Heer had beloofd (Psalm 19:36) en zoals werd vervuld in Christus.

6 Moge hij zijn als regen die valt op kale akkers,
als buien die de aarde doordrenken.

De rechtvaardige regering van de koning zal voor het volk zijn als levensgevende regen voor de aarde. Een profetie die toegeschreven wordt aan koning David zei:
"Wie rechtvaardig heerst over de mensen, heerst in diep ontzag voor God.
Hij is als een stralende morgenzon die na de regens opkomt aan een wolkeloze hemel
en met zijn warmte het jonge groen laat opschieten." (2 Samuel 23:3,4).

7 Moge in zijn dagen de rechtvaardige bloeien,
de vrede wereldwijd zijn tot de maan niet meer bestaat.
8 Moge hij heersen van zee tot zee,
van de Grote Rivier tot de einden der aarde.

Als vertegenwoordiger van de Heer op aarde zal de koning altijd regeren over de hele aarde (De Grote Rivier is de Eufraat). Dit werd niet gerealiseerd door enige koning van Israel maar werd deel van Israel's verwachting voor de Messias, een hope die werkelijkheid werd in Jezus die was ` 21 hoog boven alle hemelse vorsten en heersers, alle machten en krachten en elke naam die genoemd wordt, niet alleen in deze wereld maar ook in de toekomstige. ' (Efeziers 1:21).

9 Laten de woestijnbewoners voor hem buigen,
zijn vijanden het stof van zijn voeten likken.
10 De koningen van Tarsis en de kustlanden,
laten zij hem een geschenk brengen.

De koningen van Seba en Saba,
laten ook zij hem schatting afdragen.
11 Laten alle koningen zich neerwerpen voor hem,
alle volken hem dienstbaar zijn.

Deze verzen gaan verder met het thema van het universele koningschap. Hij zal al zijn vijanden overwinnen en zijn gezag zal aanvaard worden door alle koningen en naties. Tharsis en de kustlanden verwijzen naar de westelijke grenzen van de aarde zoals Israel die kende (Tharsis: westkust van Spanje), Sheba en Seba verwijzen naar de meest zuidelijke delen van de bekende wereld (Zuid Arabia).
In het bezoek van de Wijzen uit het Oosten werd de vervulling van deze messiaanse profetie gezien. Het evangelie naar Matteus vertelt dat de wijzen Jezus zagen: ` Ze wierpen zich neer om het eer te bewijzen. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het kind geschenken aan: goud en wierook en mirre. (Matteus 2:11), al de schatten van Arabie.

12 Hij zal bevrijden wie arm is en om hulp roept,
wie zwak is en geen helper heeft.
13 Hij ontfermt zich over weerlozen en armen,
wie arm is, redt hij het leven.

14 Hij verlost hen van onderdrukking en geweld,
hun bloed is kostbaar in zijn ogen.

De universele regering van de Messias zal niet zijn als de regering van menselijke keizers en koningen die de armen onderdrukken, hun land afnemen en geen genade kennen. De regering van de Messias zal recht voor de armen brengen en genade voor de zwakken. Hij zei, ` 'Gelukkig wie nederig van hart zijn,
want voor hen is het koninkrijk van de hemel. ' Matteus 5:3).

15 Leve de koning! Men zal hem goud van Seba schenken,
zonder ophouden voor hem bidden,
hem zegen toewensen, dag aan dag.

De psalm bidt voor het succes van de missie van de Messias om gerechtigheid voor de wereld te brengen, een gebed dat de kerk voortzet tot het einde van de tijd. Het goud van Sheba staat voor alle vormen van erkenning die aan de koning gebracht worden van alle einden van de aarde. (Sheba was bekend vanwege zijn goud mijnen). Openbaring 5:13 spreekt over het Lam dat 'Aan hem die op de troon zit en aan het lam komen de dank, de eer, de lof en de macht toe, tot in eeuwigheid.'

16 Er zal overvloed van koren zijn in het land,
zelfs op de toppen van de bergen.
Rijpe aren zullen golven als de bossen van de Libanon.
Vanuit zijn stad zal voorspoed ontluiken
als jong groen op de aarde.

Een gemeenschap die met gerechtigheid geregeerd wordt door de Messias zal voorspoed kennen en genoeg voedsel hebben voor zichzelf en om uit te delen aan de armen, zo'n gemeenschap wordt beschreven in Handelingen 2:47: ` Ze loofden God en stonden in de gunst bij het hele volk. De Heer breidde hun aantal dagelijks uit met mensen die gered wilden worden. De vruchtbaarheid van het land en de bevolking wordt in uitzinnige termen beschreven. In plaats van allen in de vlakten groeit het koren overal, zelfs op de bergtoppen. De stelen zullen zo sterk en groot zijn als de ceders van Libanon. De bevolking zal groeien als gras - een zegen in vroeger tijd toen de sterfte enorm hoog was.

17 Zijn naam zal eeuwig bestaan, zijn naam
zal voortleven zolang de zon zal schijnen.
Men zal wensen gezegend te worden als hij,
en alle volken prijzen hem gelukkig.

18 Geprezen zij God, de HEER,
de God van Israël.
Hij doet wonderen, hij alleen.
19 Geprezen zij zijn luisterrijke naam, voor eeuwig.
Moge zijn luister heel de aarde vervullen.
Amen, amen!

In de laatst verzen van de psalm prijst Israel, oud en nieuw, de Messias en de Here God.
Het laatste vers vormde een lofverheffing aan het einde van het tweede van de vijf boeken waarin het psalmboek verdeeld is. (Wellicht naar analogie van de vijf boeken van de Torah)