NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis

Apocriefen van het Nieuwe Testament

Apocriefen van het Nieuwe Testament zijn boeken, die aanspraak maken onderdeel van het Nieuwe Testament te zijn, doorgaans onder toegeschreven auteurschap van een apostel zijn gesteld, reeds bestonden in de oudheid en niet zijn opgenomen in de canon van een of meer christelijke kerken.

Bij het vaststellen van de Bijbelse canon, en de Canonvorming van het Nieuwe Testament, werd een grote hoeveelheid werken om uiteenlopende redenen uitgesloten van opname in het Nieuwe Testament. Deze boeken heten dus apocriefen.

De Ethiopisch?orthodoxe Kerk erkent de Handelingen van Paulus alsmede enkele voor Ethiopië unieke boeken, welke door alle andere kerken als apocriefen worden beschouwd. Een strikte scheiding tussen canonieke en apocriefe geschriften maakt de Ethiopisch?orthodoxe Kerk in tegenstelling tot de andere kerken van het christendom echter niet.

Boeken die wel pretenderen onderdeel uit te maken van het Nieuwe Testament, maar waarvan niet objectief is vastgesteld kunnen worden dat ze in de oudheid bestaan hebben, zoals het middeleeuwse Evangelie van Barnabas (hoewel het Epistel van Barnabas soms zo werd genoemd) en nieuwe openbaringen zoals het Boek van Mormon en de boeken van Jakob Lorber, worden niet tot de apocriefen gerekend.

Joods?christelijke evangelies

De sekte in de vroege kerk die een sterke verbondenheid met het jodendom kende en de joodse wetten volgde, gebruikte een geheel eigen verzameling evangelies:

* Het Evangelie van de Hebreeën
* Het Evangelie van de Nazareeërs
* Het Evangelie van de Ebionieten

Omdat zij slechts bewaard zijn gebleven als verspreide logia binnen de kritische commentaren van de groepen die hen destijds bestreden, stellen moderne theologen dat zij wellicht verschillende benamingen zijn voor hetzelfde, hoewel de logia die aan het Evangelie van de Ebionieten worden toegeschreven meer onderscheiden zijn dan de overige. Er is ook gesuggereerd dat het Evangelie van de Hebreeërs een vroege versie van het Griekse Evangelie naar Matteüs kan zijn geweest.

Gezegden evangelies

Twee teksten hebben de vorm van een korte verzameling logia-gezegdes en korte gelijkenissen-die niet zijn ingebed in een verhaalstructuur:

* Het Evangelie van Thomas (niet te verwarren met het Kinder?evangelie van Thomas)
* Het Evangelie van Philipus

Moraalevangelies

Enkele teksten nemen de vorm aan van discussies over moraliteit, in het bijzonder over seksuele onthouding, meestal in de vorm van een discussie tussen Jezus en een of meerdere discipelen.

* Griekse evangelie van de Egyptenaren
* Boek van Thomas de Rivaal (ook wel het Boek van Thomas, Epistel van de Rivaal of Brief van de rivaal)

Passie?evangelies

Een aantal evangelies houden zich speciaal bezig met de Passie (d.w.z. de dood van Jezus en zijn vermeende Opstanding):

* Het Evangelie van Petrus
* Het Evangelie van Nicodemus (ook wel Handelingen van Pilatus)
* Het Evangelie van Bartholomeüs
* Het Vragen van Bartholomeüs
* De Wederopstanding van Jezus Christus (dat claimt volgens Bartholomeüs te zijn)

Hoewel er drie teksten zijn die de naam Bartholomeüs dragen, is het mogelijk dat een van de twee teksten Vragen van Bartholomeüs en Wederopstanding van Jezus Christus in feite het onbekende Evangelie van Bartholomeüs is.

Gnostieke teksten

Sommige teksten hebben de vorm van een uiteenzetting van de dualistische cosmologie en gnostieke ethiek. Dit neemt vaak de vorm aan van een dialoog waarin Jezus esoterische kennis uiteenzet, terwijl zijn discipelen daar vragen over stellen. Er is ook een tekst, bekend als de Epistula Apostolorum, die uit polemiek bestaat tegen de gnostische esoterica, maar die wel in een soortgelijke stijl geschreven is als de gnostische teksten.

Algemeen gnostische teksten

* Gnostische Apocalyps van Petrus (zeer verschillend van de gelijknamige Apocalyps van Petrus
* De Wijsheid van Jezus Christus (ook wel de Sophia van Jezus Christus en de Sophia Jesu Christi)
* De Brief van Eugnostos (ook wel het Epistel van Eugnostos)
* De Dialoog van de Verlosser
* Het Evangelie van Maria Magdalena (ook wel Evangelie van Maria)
* Interpretatie van Kennis
* Het Evangelie van Waarheid
* Pistis Sophia

Hoewel de brief van Eusegius Jezus niet noemt, denkt men dat het de basis vormt voor de Sophia Jesu Christi en het wordt daarom wel tot de apocrieven gerekend.

Sethiaanse gnostische teksten

De Sethianen waren een gnostische groep die aanvankelijk de bijbelse Seth vereerden als messiaanse figuur, maar later Jezus als een reïncarnatie van Seth gingen beschouwen. Ze produceerden een groot aantal teksten waarin hun esoterische kosmologie wordt uiteengezet, meestal in de vorm van visioenen:

Ritualia

* Het Eerste Boek van Jeu en het Tweede Boek van Jeu

Maria

Verscheidene teksten (meer dan 50) bestaan uit beschrijvingen van de gebeurtenissen rond het lot van Maria (de moeder van Jezus).

* De Thuisreis van Maria
* Het Inslapen van de Moeder van God

Handelingen van de Apostelen

Diverse teksten houden zich bezig met de levens van de apostelen ?

* De Handelingen van Johannes
* De Handelingen van Petrus (het laatste deel wordt soms apart gevonden en heet dan het Martelaarschap van Petrus)
* De Handelingen van Petrus en Andreas
* De Handelingen van Petrus en de Twaalf
* De Handelingen van Petrus en Paulus
* De Negen boeken van Clemens
* De Handelingen van Philipus
* De Handelingen van Thomas
* De Handelingen van Paulus, waarin tekstdelen die soms apart worden gevonden, waaronder:
o De Handelingen van Paulus en Thecla

Brieven

Er zijn ook zogenaamde niet?canonieke brieven, waaronder enkele die door de vroege kerk zeer hoog gewaardeerd werden ?

* De Brief van de Korintiërs aan Paulus
* De Derde brief aan de Thessalonicenzen
* De Brief aan de Ioniërs (brief van Paulus)
* De Brief aan Seneca de Jongere (brief van Paulus)
* De Brieven van Jezus Christus en Abgarus, koning van Edesa

Visioenen

Verscheidene werken worden omkleed als een visioen, vaak handelend over de toekomst, het leven na de dood of beiden.

* Apocalyps van Petrus (heel anders dan de Gnostische Apocalyps van Petrus
* Apocalyps van Thomas (ook wel de Openbaring van Thomas)
* Apocalyps van Stephanus (ook wel de Openbaring van Stephanus)
* Eerste apocalyps van Jacobus (ook wel de Eerste Openbaring van Jacobus)
* Tweede apocalyps van Jacobus (ook wel de Tweede Openbaring van Jacobus)
* Apocalyps van Paulus (met een verandering van degene die het visioen heeft, dan wordt het de Apocalyps van de Maagd)

Allerlei

Er zijn nog teksten die zich met meer uiteenlopende zaken bezig houden:

* De Fundering
* De Schat
* Het Apocryphon van Jacobus (ook wel het Geheime Evangelie van Jacobus)
* Het Gebed van Paulus
* De Preek van Paulus
* De Prediking van Paulus (ook wel Literatuur van Clemens en Pseudo?Clemens)
* De Canons van de Apostelen

Fragmenten

Er zijn ook nog kleine fragmenten van soms onbekende of onzekere teksten.

Enkele van de meer belangrijke fragmenten zijn:

* Het Onbekende Berlijn Evangelie
* Het Naasseense Fragment
* Het Fayum Fragment
* Het Geheime evangelie van Marcus
* De Oxyrhynchus Evangeliën
* Het Egerton Evangelie

Verdwenen werken

Er zijn ook diverse teksten die tot de apocrieven gerekend zouden worden en in vele antieke bronnen worden genoemd, maar waar geen tekst meer van bewaard is gebleven:

* Het Evangelie van Matthias (waarschijnlijk niet te verwarren met het Evangelie naar Matteüs)
* Het Evangelie van de vier Hemelse Rijken
* Het Evangelie van de Perfectie
* Het Evangelie van Eva
* Het Evangelie van de Twaalf
* Memoria Apostolorum
* Het Evangelie van de Zeventig

* Het Evangelie van Judas
* De Grafplaat van de Apostelen
* Het Boek van de slangenbezweringen
* De Lotsbestemming van de Apostelen