NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis

Protestantse Liturgie

Hervorming geeft Nieuwe Vorm aan Liturgie

Zie ook de volgende pagina's over de Protestantse liturgie:

Overzicht
Middeleeuwse Eredienst
Protestantse Liturgie

Protestantisme en Liturgie

Protestantisme in zijn talloze hedendaagse vormen staat traditioneel bekend als 'niet liturgisch'. Van al de belangrijke Protestantse kerken zijn alleen de Lutherse, de Anglicaanse en de EpiscopaalseKerk liturgisch in de gebruikelijke zin van het woord. De andere kerken hebben zich in de tweede helft van de 20e eeuw echter opnieuw geörienteerd op de liturgie van de Vroege Kerk en hebben veel vaste vormen herontdekt die hun wortels hebben in vaste vormen van het Jodendom

De Hervormers namen verschillende inhoudelijke beslissingen zowel op het gebied van de leer als op het gebied van de liturgie en de liturgische muziek. Klik hier voor meer over Lutherse Hymnodie en Calvinistische Psalmberijming.

Liturgische muziek ontstond niet uit esthetische overwegingen. Liturgische muziek kwam tot ontwikkeling in de Joods-Christelijke traditie zowel als kern van de eredienstervaring als ook als een middel om die ervaring indringender te maken en schoonheid te verlenen. De ervaring had als middelpunt de Maaltijd van de Heer. Dat wil zeggen, terwijl de Oosters Orthodoxe liturgie of de Romeinse mis andere elementen bevat (zoals gemeenschappelijk gebed, schriftlezing en prediking, die bijna allemaal herleid kunnen worden tot de structuur van de Joodse synagoge dienst, is het centrum en de beweging van de dienst rond viering van de Maaltijd van de Heer, de Eucharistie. Deze sacramentele orientatie is fundamenteel voor de aard van de traditionele Christelijke eredienst.

De belangrijkste Hervormers, Luther en Calvijn, zuiverden de bestaande eredienst van uitwassen hadden twee speerpunten. Zij legden grotere nadruk dan voorheen op de verkondiging van het Woord en benaderden de gemeente als subject van de eredienst: De gemeente voltrekt haar eredienst (met de hulp van een voorganger. Dit laatste punt werd in de hervormingen van het Tweede Vatikaans Concilie uiteindelijk ook geëffectueerd.

Andere hervormers gingen veel verder met als gevolg dat alle sacramentaliteit bedreigd werd. Zo zag Zwingli de Maaltijd van de Heer slechts als beeld van een achterliggende werkelijkheid.
Eredienst werd een geestelijke activiteit van gelovigen waarbij door concentratie een subjectieve emotionele en spirituele ervaring teweeg gebracht werd.

De bijbehorende verstandelijke benadering leidde tot eenvoudige didaktische schemas en gevoel voor liturgische verbanden nam af. De Hervorming viel samen met de emancipatie van de derde stand, zodat het zich afzetten tegen bestaande machtsverhoudingen een grote rol speelde.

De hervormers hervormden de middeleeuwse Westerse rite van 1500, de enige liturgische rite die de Hervormers ooit hadden gebruikt. De liturgische, theologische en doctrinaire discussies van de Hervorming grepen in op de situatie van toen. De Hervormers herschiepen de eredienst door de bestaande eredienst te veranderen. De meeste "oude liturgische muziek," werd daarmee overbodig en nieuwe muziek die paste bij de nieuwe situatie werd gemaakt. Luther, bij voorbeeld, componeerde honderden gezangen.

De Protestantse kerken die eerst liturgische vorm en muziek grotendeels behielden zagen geleidelijk veel toch veranderen naarmate de theologie veranderde in West Europa. Hervorming van de gegroeide situatie was nodig. De middeleeuse Romeinse Rite was verworden tot een rite waarbij kijken meer voor de hand leek dan participeren. Maar bij de Hervorming ontstond een beeldenstorm waarin veel waardevols vernietigd werd.

In de twintigste eeuw, toen veel Protestantse kerken de Hervorming evalueerden kwam het gevoel op dat met het badwater soms ook het kind weggegooid was. Daarom ontstond een liturgische herorientatie op de vroege Kerk.

Voor een suggestie waarom de Reformatie veel waardevols afschafte, klik hier.

Zie ook de volgende pagina's over de Protestantse liturgie:

Overzicht
Middeleeuwse Eredienst
Protestantse Liturgie

TERUG NAAR BOVEN