Calvinistische Hymnodie: Psalmberijming

Tot het Edict of Milan (AD 313), werden de psalmverzen afgewisseld met lezingen.

Ten tijde van Gregorius I (ca. 600), hadden de Mis en de Getijden een vaste vorm aangenomen en waren antifonale psalmodie (het afwisselend cantileren van psalmverzen door twee koren) en responsoriale psalmodie (de gemeente beantwoordde psalmverzen gezongen door een cantor) traditie geworden.Het onderscheid tussen deze vormen begon te vervagen.

Het vaste vorm aannemen van de psalmodie tussen Gregorius I en de 11e eeuw is bekend uit de Mis- en getijdenboeken, de beschrijvingen en de tonaria, die de zanagwijzen klassificeren en het eind van de psalmtoon specificeren voor elk antifoon. In het Gregoriaans zijn er 8 psalmtonen, één voor elke kerktoon.

In de 16e eeuwbevorderden Protestantse kerken gemeentezang van psalmen door de psalmen te berijmen in de volkstaal. Door de berijming werd de psalm ingedeeld in coupletten die op een één en dezelfde liedmelodie gezongen konden worden. Een belangrijke vroege berijming van een aantal psalmen was die van Clèment Marot, dit werd de basis van het Calvinistische Geneefse Psalter. Een serie melodieën werd erbij gemaakt o.a. door Loys Bourgeois (1563). In principe werd eenstemmig onbegeleid gezongen, maar voor huiselijk gebruik kwamen er al snel meerstemmige in accoorden gedachte zettingen (Goudimel). Latere zettingen waren ook contrapuntaal; Le Jeune en anderen lieten de melodie weg en componeerden op basis hiervan vrije motetten.

In Nederland werd de psalmberijming van Petrus Dathenus de standaard berijming; deze werd pas in 1773 vervangen door een nieuwe berijming. J. P Sweelinck schreef bewerkingen van de franse psalmen.

In Engeland werden berijmde psalmen populair na de regering van de Rooms-Katholieke Mary Tudor (1553-8). Het standaard psalter was dat van Sternhold en Hopkins. Andere psalmberijmingen waren bijvoorbeeld die van Aartsbisschop Parker (1567), waarvoor Tallis verscheidene geharmonizeerde melodieën leverde.

[In de Rooms-Katholieke kerk was er alleen in Italie, en in mindere mate in Spanje, een sterke traditie van psalm polyphonie.Zettingen met twee alternerende koren ('salmi spezzati'), van de hand van Jacquet vanf Mantua, Willaert en anderen, waren in principe doorgecomponeerd waardoor er een meer gevarieerde vorm ontstond. Psalmen werden gebruikt als tekst voor het nieuwe motetrepertoire dat ontwikkeld werd door Josquin en zijn tijdgenoten rond 1500. Veel zettingen behandelen deze vrij en kunnen niet gebruikt zijn als liturgische psalmen; als ze al in de kerk gezongen werden, hadden ze een extra-liturgische functie. Verzamelingne zoals Lassus' boetepsalmen werden waarschijnlijk in huiselijke kring gebruikt zoals madrigalen..]