 |
| |
Joodse Liturgie
Overzicht Joodse Eredienst
zie ook
- Vroege Geschiedenis van Joodse
Eredienst 1
- Vroege Geschiedenis van
Joodse Eredienst 2
In de
Bijbel worden gedetailleerde instructies gegeven voor de eredienst als onderdeel
van Gods zorg voor zijn volk. Daaruit komt veel van de kennis van de Joodse
eredienst uit die tijd voort.
De
oorsprong van liturgische eredienst is volgens de Bijbel te vinden in de voorschriften
voor rituelen die God aan Abraham en later aan Mozes gaf. Tijdens het verblijf
in Egypte lijkt het erop dat de traditie verloren was maar tijdens de uittocht
uit Egypte komen via Mozes gedetailleerde voorschriften over ritueel en aankleding
van de heilige plaats in de heilige geschriften terecht. De periode waarin deze
traditie vorm krijgt beslaat zo'n 3000 jaar tot in de periode van de vestiging
van Israel en Juda, de tijd van de Rechters tot en met de periode van David en
Salomo en de profetische periode.Terwijl er ongetwijfeld invloeden van buiten
waren en een continue invloed van andere (bijv. natuur) religies, ontwikkelde
de liturgische traditie zich in een betrekkelijk locale contekst. Wat de Joodse
traditie onderscheid van de locale godsdiensten behoort tot wat in de bijbel benoemt
wordt als openbaring van de God "van Abraham, Isaac en Jacob". Dit omvat ook de
details rond de Ark en de Tabernakel; het omvat ook specifieke eredienst elementen,
geloof en geloofspraktijk die varieren van "Je zult geen andere goden hebben"
(een ketterij in de toenmalige wereld met een veelvoud aan goden) tot het verbod
op mensenoffers. -
TERUG
NAAR BOVEN Een duidelijk
vorm van Eredienst en de setting waarin die plaats moest vinden was deel van de
traditie van het volk Israel. De stam Levi was apart gesteld om dienst te doen
als priesters voor God en Zijn volk. In Exodus 25 tot 27 wordt gedetailleerde
informatie gegeven over de opbouw van de Tempel, met maten en al. Instructies
voor de Ark worden ook gegeven. De interne aankleding van de Tabernakel tot en
met details van de priestergewaden, het gebruik van wierook, de aanwezigheid van
een altaar, de dagelijkse offers en het gebruik van beelden zijn allemaal deel
van de traditie in De Torah. Er zijn instructies over de constructie van de Ark
(Exodus 25:17v) met twee cherubijnen op het deksel waarvan God zegt: "Daar zal
ik je ontmoeten, en vanaf die plaats, boven de verzoeningsplaat, tussen de twee
cherubs op de ark met de verbondstekst, zal ik met je spreken en je alles zeggen
wat ik van de Israëlieten verlang. " De originele Ark bevatte de de verbondstekst
(de stenen tafelen), en was bekend als de genadetroon, de lege troon waar God
tot zijn uitgekozen volk sprak van tussen de cherubijnen.
Solomo volgde niet alleen de wensen van zijn vader maar de in de traditie vastgelegde
gedetailleerde instructies voor de bouw van de eerste Tempel in Jeruzalem. De
eerste Tempel was niet groot maar wel prachtig uitgevoerd en werd het centrum
van de Joodse eredienst tot de vernietiging ervan door de Babyloniers. Het was
de plaats van de offerdienst.
Het ritme van het geestelijk leven van de meeste Joden in die tijd werd gepunctueerd
door de viering van de religieuze hoogfeesten met de bijbehorende offers. In de
heilige geschriften was vastgelegd wat gold als offer bij welke gelegenheid. Dit
is te vinden in de boeken Exodus en Leviticus. Deze twee boeken leveren instructies
over de manier waarop eredienst en offerdienst plaats moest vinden en wat bij
welke gelegenheid geofferd moest worden. In de Tempel was het offer van een dier
om genoegdoening te geven voor de zonden van Gods volk het middelpunt van de eredienstpraktijk.
In verband met de eerste tempel wordt eredienstmuziek voor het eerst beschreven
als een integraal deel van de eredienst (II Samuel 6, I Kronieken 6:16-17). De
Psalmen van (uit de kring van) David werden niet slecht het kernrepertoire voor
de eredienst, er werd ook een "psalmodie" ontwikkeld, een manier om deze psalmen
te cantileren. (zingen op een vaste toon of rudimentaire melodie).
Voor
het volgende voorbeeld is RealPlayer
nodig: 
Muziek: Psalm
133 (Syrian Version)
Zanger: Alberto Mizrahi Voor
informatie over uitvoering klik hier.
De vorm van de eredienst werd geacht de hemelse eredienst te weerspiegelen. Er
worden visioenen van de hemelse eredienst verhaald (Jesaia 6 en Daniel 7) die
deze hemelse eredienst beschrijven. In de Christelijke traditie is er vaak van
uitgegaan dat dat nauwkeurige beschrijvingen van een feitelijke toestand waren.
Er wordt echter ook vaak op gewezen dat de beschrijving van een Godservaring nooit
de werkelijkheid echt kan beschrijven omdat die de gewone ervaring te buiten gaat
en dat de schrijvers daarom analoge gebeurtenissen beschrijven die opgeroepen
worden door de onbeschrijflijke ervaring. De bestaande eredienst kan zo gebruikt
zijn om de onbeschrijflijke hemelse ervaring toch zo goed mogelijk analoog te
beschrijven. De eerste manier van begrijpen heeft geleid tot een zo dicht mogelijk
blijven bij de in de bijbel beschreven vorm. TERUG
NAAR BOVEN De vernietigde
Tempel werd sober herbouwd na de Babylonische ballingschap, en de Tempel eredienst
werd hervatt. Gedurende de ballingschap had zich echter een nieuwe vorm van eredienst
ontwikkeld bij afwezigheid van een tempel en de mogelijkheid om dierenoffers te
brengen. De gelovigen kwamen samen om te bidden, om uit de Torah te horen voorlezen
(op zangtoon) en om onderricht te ontvangen. Niet alleen nam de synagoge eredienst
een vaste vorm aan, maar deze vorm van eredienst werd ook bij terugkeer in Palestina
voortgezet. Hierdoor kwam er een democratisering van de eredienst, deze werd niet
meer alllen oergelaten aan de priesters in de tempel en alleen op hoogfeesten
meegemaakt. De gewone gelovigen konden voortaan in hun eigen omgeving regelmatig
samenkomen en de vaste eredienst van de synagoge voltrekken. De synagogue werd
zo de locale plaats van de eredienst.
Gaandeweg ontwikkelde de synagoge eredienst zich tot een vast ritueel. Veel was
ontleend aan de Tempel. Elke synagogue had een "ark" waarin de boekrollen van
de Torah opgeborgen waren. Elke synagogue had een bema, een verhoogde lezenaar
(preekstoel) waarvan de dienst geleid werd en waar de oudsten zaten en onderwezen.
Synagogue eredienst werd niet als de tempel gekarakteriseerd door het offer maar
door het reciteren van gebeden, het cantileren van psalmen, het lezen uit de Torah
en door onderwijs. Toen
Herodus de Tempel vanaf ca. 20 AD herbouwde (was pas af rond 64 AD), toen bouwde
hij een veel groter en grootser gebouw dan de Tempel van Salomo. Wat er gebeurde,
de offerdienst kreeg misschien meer versiering maar bleef nauwgezet de letter
van de Torah volgen.
De Babylonische ballingschap en de latere verwoesting van de Tweede Tempel door
de Romeinen resulteerde in de Diaspora — de verspreiding van Joden rond de
Middellandse Zee. Dit leidde tot het ontstaan van verschillende Joodse tradities,
zoals het Sefardische Jodendom en het Ashkenazische Jodendom. De opkomst van de
synagogue traditie tijdens de ballingschap had in belangrijke mate een didactisch
doel: de Joden leren hoe ze als Jood konden leven, en. ontwikkelde zijn eigen
zangtradities. Veel van deze tradities werden teruggebracht naar Israel na de
ballingschap en vonden hu weg naar de Tempeldienst. Na de verwoesting van de Tweede
Tempel door de Romeinen in 70 A.D. kwam de synagogue eredienst, met zijn vaste
daarna aan de nieuwe situatie aangepaste liturgische vorm, centraal te staan in
het Joodse religieuze leven..
-
Vroege Geschiedenis van Joodse Eredienst 1
-
Vroege Geschiedenis van Joodse Eredienst 2
Zie
ook Joodse Woordenlijst Zie ook Bibliografie
bij een engelstalige cursus Joodse Eredienst
-
TERUG
NAAR BOVEN
| | |
LITURGIE
&CETERA 
