NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis Kunstgeschiedenis Prehistorie, Oudheid en Vroege Middeleeuwen Middeleeuwen Renaissance Barok en Rococo Negentiende Eeuw Twintigste Eeuw

Wie was Paulus?

Wat gebeurde er bij Damascus

Paulus' Reizen

Paulus en macht

Vond Paulus het Christendom uit of ging hij ermee verder?

Wie was deze man uit Tarsus, die waarschijnlijk meer dan iedere andere heilige, de weg van de christenheid beinvloed heeft? Wat weten we van hem? Hoe bekend is hij voor de doorsnee gelovige? De meesten weten dat Paulus op de weg naar Damascus 'verblind door het goddelijk licht neerviel' en zich tot Christus bekeerde. Deze bekeringservaring werd onsterfelijk gemaakt door de kunstenaar Caravaggio Caravaggio (1573 – 1610), die hem ca. 1601 schilderde voor de Santa Maria del Populo in Rome, van zijn paard gevallen door de schok van een goddelijke oproep. Weinig gelovigen hebben zijn brieven in hun geheel gelezen. En wat dat paard betreft, dat wordt nergens vermeld in de bijbelse verhalen over Paulus' bekering. In de Handelingen van de Apostelen doet Lucas driemaal, met toenemende dramatische details, het verhaal van Paulus' bekering, maar hij heeft het nergens over dat paard.
Wanneer we het nieuwe testament doorlezen ontmoeten we Paulus pas in de Handelingen van de Apostelen, die direct aansluiten op de evangelien.
Naarmate Lucas' verhaal vordert, wordt het steeds meer gedomineerd door Paulus, en het boek eindigt met Paulus' gevangenschap in Rome, waarbij hij zonder belemmering over het koninkrijk Gods spreekt.'
Daarop volgen twaalf brieven, die alle aan Paulus worden toegeschreven. In een moderne vertaling varieren ze in lengte van de 20 pagina's van de Romeinenbrief tot de een enkele pagina van de brief aan Filemon aan het einde van de collectie.
En daarin ligt nu een probleem voor iemand die Paulus wil leren kennen. De Handelingen van de Apostelen geven een aantrekkelijk en dramatisch verhaal over Paulus, maar het is, zoals de deskundigen ons zeggen, het laatst geschreven verhaal. Gewoonlijk wordt het gedateerd rond 85 van onze jaartelling, zo'n dertig jaar na de brieven van Paulus. Zorgvuldige lezers willen het vroegste materiaal het eerst lezen, en terwijl een kloof van dertig jaar de historische gebeurtenissen gelegenheid geeft om te rijpen, dreigt de actuele frisheid van spannende gebeurtenissen verloren te gaan. Problemen die toen ernstig waren zijn jaren later bekoeld. De felle polemiek van de brief aan de Galaten is omgeslagen in het vriendelijk debat van de kerkvergadering in Jeruzalem, zoals dat wordt beschreven in Handelingen 15.

De volgorde van de brieven in het nieuwe testament zorgt weer voor een andere moeilijkheid. Negen ervan zijn gericht aan gemeenschappen en vier aan bepaalde personen. Ze staan in het nieuwe testament in volgorde van hun lengte. Daardoor krijgt degene die ze achtereenvolgens leest een vreemde chronologie gesuggereerd, die het onmogelijk maakt Paulus in de ontwikkeling van zijn leef- en denkwereld te volgen. Daarom heeft het meer zin om deze brieven en de Handelingen van de Apostelen te benaderen in de volgorde waarin ze waarschijnlijk op schrift zijn gesteld, dan in die waarin we ze aantreffen in het nieuwe testament.

Eerste brief: De brief van Paulus aan de Tessalonicenzen

Over de precieze volgorde van de brieven bestaat geen zekerheid.

De tweede brief zou de brief aan de Galaten kunnen zijn.

Daarna de 1e en 2e brief van Paulus aan de Korintiers

Vervolgens de brief van Paulus aan de Filippenzen

De hier genoemde brieven werden geschreven als een antwoord op pastorale situaties.

De brief aan de Romeinen

Deze zes brieven van Paulus worden gewoonlijk omschreven als de 'onbetwiste' paulijnse brieven, omdat geen enkele serieuze geleerde twijfelt aan hun authenticiteit als het werk van de apostel.

De zevende brief die onbetwist van de hand van Paulus is, is die aan Filemon.

Onder de deskundigen is men het er algemeen over eens, dat deze 'onbetwiste' brieven dateren uit de vijftiger jaren van de eerste eeuw. Dan zijn er nog drie brieven, geschreven aan geloofsgemeenschappen, waarvan de deskundigen betwijfelen of ze wel echt door Paulus zijn geschreven, of door iemand van de 'paulijnse school'. De langste daarvan (die evenwel korter is dan de brieven aan de Korintiers, de Galaten en de Romeinen) is de brief aan de Efeziers. Deze is duidelijk afkomstig uit de wereld van Paulus, maar het feit dat hij verder gaat dan de Paulus die we tot nu toe ontmoet hebben, heeft geleid tot twijfels omtrent het auteurschap. In de Romeinenbrief zien de christenen uit naar een deelname aan de verrijzenis", in de brief aan de Efeziers zitten ze al in de hemel' (Ef. 2:6).
In de eerste brief aan de Tessalonicenzen' (Tess 2:15) zijn er opvallende verschillen tussen joden en heidenen, maar in de brief aan de Efeziers is de muur tussen hen neergehaald." Het best kan Efeziers beschouwd worden als een inleiding op de wereld van de paulijnse theologie.

Er zijn veel parallellen tussen de brief aan de Efeziers en die aan de Kolossenzen. De balans slaat door ten gunste van Paulus' auteurschap, maar een aanzienlijke minderheid wijst dit af om dezelfde redenen als voor de Efeziersbrief; zij wijst de brief toe aan de groep 'betwiste brieven van Paulus. Ook betreffende het auteurschap van de tweede brief aan de Tessalonicenzen bestaat er verdeeldheid. Het volstaat te zeggen dat de spontaneiteit en originaliteit waarmee Paulus in de eerste brief schrijft, in de tweede ontbreken.

De derde groep van paulijnse brieven staat bekend als de 'pastorale brieven . Hierin komt Paulus naar voren als iemand die in de gevangenis, dichtbij de dood, schrijft aan twee van zijn leerlingen, Timoteus en Titus, die op het punt staan de pastorale verantwoordelijkheid op zich te nemen voor de kerken op Kreta en elders. Het is een overgangstijd, waarin de christenen vragen om competente leiders en een gezonde leer; de eerste generatie apostelen en evangelisten is voorbij. Degene die de uiteindelijke vorm aan deze brieven gaf, heeft er denkelijk uitspraken in opgenomen van Paulus, de man die de goede strijd gestreden heeft, de wedloop volbracht, het geloof bewaard'S, maar hij heeft zijn geest en onderricht aangepast aan de tijd na diens dood, als martelaar in de zestiger jaren onder Nero.

Het meest volledige en blijvende beeld van Paulus vinden we in de Handelingen. Hierin wordt hij geschetst als Jezus zelf. Evenals Jezus spreekt hij in een synagoge een joods gehoor toe. (Hand 13:14; Luc. 4:16). Hij verricht wonderen en genezingen.(Hand 14:10; Luc. 5:23). Hij wordt veroordeeld door de leiders van zijn volk.(Hand 22:30; Luc. 22:71). Hij wordt voor de Romeinse gezagsdragers gebracht.(Hand 22:6; Luc. 23:1). Alles wat nog openblijft is zijn dood, waarover Lucas om een of andere reden zwijgt. Maar Lucas' verslag Mat geen recht wedervaren aan de diepte van Paulus' persoonlijkheid en gedachtewereld, die naar voren komen in de onbetwiste brieven. Waar hij in slaagt is de lezer achter te laten met een dramatisch beeld van Paulus als held van de christelijke verkondiging.

Paulus wordt in het nieuwe testament nog eenmaal genoemd, in de tweede brief van Petrus. Gewoonlijk is men van mening dat dit het laatste geschreven boek is van het nieuwe testament. Aan het eind ervan waarschuwt de schrijver: "In deze geest heeft ook onze geliefde broeder Paulus u geschreven met de hem verleende wijsheid. Hetzelfde doet hij in alle brieven waarin hij dit onderwerp ter sprake brengt. Daarin staat een en ander dat moeilijk te begrijpen is, en dat onwetende en onstandvastige lieden tot hun eigen ondergang verdraaien."(2 Petr. 3:15-16).

(naar Peter Edmonds )

Haken en ogen bij de vraag 'Wie was Paulus?'

Er doen zich de nodige moeilijkheden voor bij het bestuderen van Paulus' geschriften en Paulus' leven zelf. Wat zijn eigen biografie aangaat beschikken we over twee bronnen: de autobiografische opmerkingen in zijn brieven en het verslag van Lucas in de Handelingen. Helaas, maar begrijpelijk, zijn die twee bronnen niet steeds met elkaar in harmonie. Paulus spreekt zelf bijvoorbeeld nooit over zijn romeins burgerschap terwijl dat burgerschap in de Handelingen een grote rol speelt. Zoals we al gezien hebben plaatst Lucas de terugkeer van Paulus naar Jeruzalem heel kort na diens bekering, terwijl Paulus in zijn brief aan de Galaten schrijft dat hij pas drie jaar na zijn bekering, en dan nog heel kort, in Jeruzalem geweest is, voordat hij veertien jaar later naar de stad terugkeerde.

Dan is er nog de moeilijkheid dat Paulus nooit geprobeerd heeft een systematische beschrijving te geven van zijn eigen geloof en theologie. Voor het grootste gedeelte bestaan zijn brieven uit antwoorden op vragen, die de door hem bezochte gemeenten hem stelden; of anders wilde hij degenen aan wie hij schreef bemoedigen of bekritiseren. Slechts een brief heeft een meer systematische opzet: wanneer Paulus van plan is Rome te bezoeken, schrijft hij de brief aan de Romeinen, om zichzelf te introduceren en zijn geloofwaardigheid als leraar van het Goede Nieuws te staven. Maar ook dit betoog is lang geen 'theologie van sint Paulus'.

Veel hoofdstukken uit de brieven van Paulus zijn moeilijk; sommige omdat ze een diepzinnige theologische inhoud hebben, andere omdat het antwoorden aan de gemeenten zijn, terwijl we niet weten welke vragen er gesteld waren. De beste tijdsbesteding is wellicht om in de brieven van Paulus te zoeken naar teksten die ons op een praktische manier kunnen helpen om het geloof dat we belijden te beleven. Ik heb zo mijn eigen favorieten en ik ben blij te kunnen zeggen dat ik van tijd tot tijd weer nieuwe ontdek. Ik hoop dat u er ook heeft.
Het lijkt mij van vitaal belang dat het mij de grote liefde van God in gedachten brongt, in wie ik geloof en op wie ik vertrouw. En Paulus hreft ons genoeg te bieden om ons daarvan te verzekeren.
"Want ik ben er zeker van dat dood noch leven, engelen noch heerschappijen, heden noch toekomst, geen krachten, hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel bij machte is, ons te scheiden van de liefde Gods, die is in Christus Jezus, onze Heer." (Rom 8:38-39)
Hij weet woorden te vinden die verrassend direct zijn: "Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Uerdrukking wellicht of nood, vervolging, honger, naaktheid, levensgevaar of het zwaard?" (Rom 8:35)
Daartegenover erkent Paulus natuurlijk onze zwakheden. Op nog verrassender wijze erkent hij zijn eigen zwakheden: "Ik begrijp mijn eigen daden niet. Ik doe immers niet wat ik wil, maar wat ik verafschuw. Maar als ik doe wat ik eigenlijk niet wil, betekent dit dat ik met de wet instem en haar goed acht. In feite ben ik het met die handelt, maar de zonde die in mij huist. Ik ben mij ervan bewust dat er in mij, dat wil zeggen in mijn vlees, niets goeds huist. De goede wil ligt binnen mijn bereik, maar niet de goede daad. Ik doe niet het goede dat ik wil, maar het kwade dat ik niet wil. Als ik doe wat ik eigenlijk niet wil, ben ik niet meer de handelende persoon, maar de zonde die in mij huist."(Rom 7:15-20)
Dit is waarlijk een verrassende zelfbekentenis. Dit is Paulus, die over zichzelf spreekt en zijn eigen zwakheden erkent. En niet alsof het zou gaan om een toevallige misslag, want hij vervolgt: "Ik ontdek in mij dus deze 'wet'; als ik het goede wil doen, dringt het kwade zich aan mij op." (Rom 7:21)
Houdt dit een bemoediging in? Zeker. Terwijl Paulus ons steeds aanspoort tot een gevoel voor volmaaktheid in ons leven, erkent hij eerlijk de menselijke beperktheden die ons tegenhouden en de realiteit van het leven.

naar John Arnold

Wat gebeurde er bij Damascus

Paulus' Reizen

Paulus en macht

Vond Paulus het Christendom uit of ging hij ermee verder?