Separatistische en 'Dissenting' kerken

De term 'Separatist' betreft Christenen die het niet eens waren met een aantal van de fundamentele principes van de Gevestigde Kerk (Kerk van Engeland), zoals een hierarchische organisatie van de geestelijkheid en het dragen van kerkelijke gewaden. De Puriteinen hoopten de Kerk van binnen uit de hervormen, de Separatists geloofden dat zij alleen wat zij juist achtten konden bereiken door zich af te scheiden (separeren) van de officiele kerk en door zich onafhankelijk te organiseren. De Separatistische beweging kwam op gang vanaf de 70er jaren van de 16e eeuw, en de onderdrukking ervan werd heviger na de troonsbestijging van Jacobus I in 1603, en de kerkdiensten moesten in het geheim laatsvinden. De meeste leiders van de christenen die zich niet conformeerden aan de officiele kerk, de 'nonconformists' waren afgestudeerd aan Cambridge University, dat toen het land leidde in radicale religieuze ideeën. Veel van hen die al priester waren raakten hun standplaats kwijt en werden soms geëxcommuniceerd wegens het prediken van inzichten die niet strookten met die van de officiele kerk.

Separatisten werden ook "Independents", onafhankelijken, genoemd en Congregationalisten. Independents waren politiek het het invloedrijkst tijdens de perriode van het Gemenebest (the Commonwealth (1649-60)) onder Oliver Cromwell, de 'Lord Protector', die zelf Independent was. Vervolgens overleefden ze onderdrukking en werden uiteindelijk een belangrijke religieuze minderheid in England. Eén groep Separatisten verliet England en ging eerst naar Nederland in 1608, en in 1620 vestigde een aantal van hen (the Pilgrim Fathers) zich in Plymouth, Mass. De Plymouth Separatists werkten samen met de Puriteinen die zich vestigden in Massachusetts Bay (1630). In Engeland hadden de Puriteinen gehoopt de Kerk van Engeland te zuiveren maar in New England accepteerden zij de congregationalistische vorm van kerkregering (elke kerk op zich zelfstandig). Zo werden de kerken van de Separatisten en de Puriteinen de Congregationalisten van de Verenigde Staten.

Een fundamenteel geloof van de Independents was het idee van de 'gathered church', in tegenstelling tot de territoriale basis van de Kerk van Engeland waarin iedereen die in een bepaald gebied woonde bij de betreffende parochiekerk hoorde. Independents geloofden dat de basis van de kerk God's Geest was, en niet de mens of de staat. Gelovigen moesten daarom andere gelovigen opzoeken en samen een kerk vormen. Dit geloof was de basis voor de autonome plaatselijke kerk van deIndependents, en was ook de basis van hetCongregationalisme.