|
Voorwoord
Hier is Eva's lied: een bundel liederen, door vrouwen geschreven en gecomponeerd
om gezongen te worden
door de hele kerkgemeenschap. Wat een feestelijke gebeurtenis!
Vrouwen zingen veel in kerk en koor, maar in de liederenbundels zijn
weinig teksten en melodieen, door vrouwen gemaakt, te vinden.
Zo vanzelfsprekend als het voor iedereen is, dat vrouwen kinderen baren,
zo weinig sprak het tot nu toe vanzelf,
dat vrouwen creatief bijdroegen aan cultuur en kerk. De zorgende vrouw,
in de gemeente zwijgend (maar wel
zingend), is een bij uitstek christelijk beeld.
In de laatste tien jaren is daarin verandering gekomen. De processen
van bewustwording, die in de hele wereld in
de maatschappij plaatsvinden, beginnen ook in de kerken iets wakker te
roepen. De Wereldraad van Kerken heeft
deze ontwikkelingen beantwoord met het oprichten van een afdeling `De
Vrouw in Kerk en Samenleving' en met
de conferentie `Sexisme in de jaren zeventig', die in 1974 in Berlijn
werd gehouden. Daarna volgde het studie-
project `Vrouwen en Mannen in de Kerk', dat geleid heeft tot een bezinning
op de positie van vrouwen in de
kerk en tot een nieuwe visie op de kerk als gemeenschap.
Deze studie bracht aan het licht hoezeer vrouwen zich in alle eeuwen en
overal ter wereld voor de kerk hebben
ingezet, maar hoe tegelijk haar geloof en ervaring in de kerken onzichtbaar
en ongehoord bleef. Zij bleef verzwegen in de kerk. De kerk is daarom
ook half en heeft een halve stem, zolang de stem van vrouwen niet meeklinkt
in haar liederen, theologie, beleid en liturgie.
Het gaat erom, dat de kerk zich zal vernieuwen tot een gemeenschap, die
hddl is: een gemeenschap waarin gelijk-
waardigheid heerst en waarin ieder tot haar recht komt en haar stem kan
laten horen.
In Nederland is in 1982 de sectie `De Vrouw in Kerk en Samenleving' van
de Nederlandse Raad van Kerken opge-
richt, voortgekomen uit een werkgroep met dezelfde naam. Deze sectie werkt
vanuit dezelfde visie.
Een dergelijk proces van bewustwording en vernieuwing vraagt heel veel.
Het betekent dat we dingen gaan zien
die we eerst niet zagen, omdat ze zo vanzelfsprekend waren. Dit is een
bijzonder pijnlijke ervaring.
Zo zijn vrouwen gaan zien, dat zij er niet zijn in de kerk. Ja, ze zitten
wel in de kerkbanken op zondag of andere
dagen, maar daar waar de kerk gemaakt wordt, beleid, theologie, liederen,
zijn vrouwen vrijwel onzichtbaar.
Niet alleen zijn weinig liederen van vrouwen in bundels opgenomen, maar
de taal zelf van lied en liturgie en
theologie is manlijk: we zongen van zonen Gods en van broeders, terwijl
God met manlijke beelden en woorden
benoemd wordt: koning, heer(ser), vader, Hij. Heel lang heeft men als
vanzelfsprekend geaccepteerd, dat vrouwen
hierin zwijgend waren inbegrepen, of: vrouwen brachten niet naar buiten,
dat ze zich niet aangesproken maar
buitengesloten voelden.
Het is voor talloze vrouwen een schokkende ervaring om te ontdekken,
dat ze niet-zijn in de taal van de kerk en dat
overal de bijdrage, het inzicht, en de ervaring van vrouwen, onbenoemd
is gebleven. Dit is ongelofelijk ontmoe-
digend voor vrouwen, want hiermee wordt een indruk gewekt en een beeld
van vrouwen gevormd, alsof zij niets
bij te dragen hebben.
Het is erg belangrijk, dat de hele kerk dezelfde schokervaring gaat krijgen
door in te zien, dat ze maar half is
zolang ze de helft van de gelovigen niet aan het woord laat: dus ook voor
een deel niet-is.
De schokervaring leidt tot een kritisch kijken naar alle aspecten van
de kerk. Het leidt echter ook naar het
zoeken van een grond voor zelfvertrouwen, kracht, vernieuwing en creativiteit
van vrouwen.
De sectie `De Vrouw in Kerk en Samenleving' heeft het blad vrouwen ooit
opgericht als een mogelijkheid tot
uitwisseling van initiatieven en als een soort werkplaats voor het vormen
van taal en expressie van geloof van
vrouwen.
Nadat in 1981 in Hervormd Nederland een serie artikelen was verschenen,
waarin de eenzijdigheid van het liedboek
van de kerken werd aangetoond, heeft Marijke de Bruijne de redactie op
zich genomen van de nieuwe rubriek Eva's
lied in Vrouw en Woord. Zij stimuleerde vrouwen om liederen te gaan maken.
Veel ontdekkingen waren het
gevolg. Vrouwen ontdekten dat ze liederen konden maken; componistes kwamen
tevoorschijn. Er ontstond een
markt van vraag en aanbod. Liederen uit de rubriek werden in kerkdiensten
gebruikt. Er werden liederen
besteld, weekenden gehouden, geoefend. Er werd kennis verzameld en doorgegeven:
aanwijzingen voor nieuwe
liedmaaksters. Binnen twee jaar waren er zoveel liederen gemaakt en wordt
er ook zoveel naar gevraagd, dat het
zinvol leek om een bundel in omloop te brengen. Die bundel ligt hier voor
u.
De sectie `De Vrouw in Kerk en Samenleving' is erg gelukkig met het verschijnen
van deze bundel `Eva's
lied'. Niet om deze nu in de plaats te laten komen van het liedboek van
de kerken of andere bundels, maar omdat hier iets nieuws gebeurt: de geloofservaring
van vrouwen krijgt vorm en komt uit de marge.
Geloofservaring van vrouwen is er niet alleen voor vrouwen, maar is er
om deel te worden van de hele kerk. Taal
en vormen zijn het voertuig waarmee wij elkaar iets kunnen mededelen.
De kerk wordt een gemeenschap waarin wij geloofservaring gaan delen met
elkaar. Zo kunnen we elkaar kenbaar maken wat we van God hebben gezien
en ontvangen. We hoeven het niet langer te onthouden aan de gemeenschap,
omdat die het vanzelfsprekend vindt dat de helft van de mensen zwijgt.
Het zal vanzelfsprekend worden, dat we blij zijn met zo'n verscheidenheid
van stemmen en beelden en geloofskleuren.
Het wordt vanzelfsprekend, dat de kerk een ruimte wordt, waarin we naar
elkaar luisteren en waarin we aangemoedigd worden om tevoorschijn te komen.
Er zullen steeds weer nieuwe woorden en nieuwe liederen gemaakt worden.
Laten we proberen hoe 't is om ze te zingen. Laten we luisteren of ze
nieuwe en andere geluiden tot klinken brengen.
God heeft vrouwen haar ervaring en haar stem gegeven om samen met de
hele kerk ook haar lied van God te zingen.
We wensen deze bundel toe, dat velen zullen instemmen en dat er nog veel
meer liederen van Eva zullen volgen.
Annekee Schilthuis-Stokvis secretaris van de sectie `De Vrouw in Kerk
en Samenleving' van de Raad van Kerken in
Nederland.
|
LITURGIE
&CETERA 
