 |
| |
WAT IS LITURGISCHE THEOLOGIE?
Professor Paul Meyendorff
Najaar
1997
De Orthodoxe Kerk wordt beschouwd als het lichaam van Christus. Het is
een organische, levende entiteit, levend gemaakt door de inwoning van de Heilige
Geest in de individuele leden die samen de kerk maken. Daar de kerk het lichaam
van Christus is en gemeenschappelijke liturgische eredienst centraal staat in
het leven van dit lichaam, is het mogelijk de vraag "Wat is liturgische theologie?"
te beantwoorden in biologische termen. Deze auteur stelt zich tot doel e liturgische
theologie geheel en al te definieren als de anatomie (structuur) en fysiologie
(functie) van kerkelijke eredienst en de rol ervan in een leven in Christus. In
de Biologie is Anatomie de studie van de structuur en de relaties van structuren
met elkaar. Men kan een individuele structuur onderzoeken (bijv. een kaak) of
men kan een aantal structuren samen onderzoeken (bijv. een schedel) om vast te
stellen hoe ze samenhangen. Zo is het ook mogelijk om liturgische theologie te
zien als de anatomie van de eredienst. Degene die liturgische theologie studeert
is in staat de structuur (structuren) van de eredienst te bestuderen en hun belang
in het leven van de kerk vast te stellen. Net als in de biologie, manifesteren
de anatomische aspecten van liturgische theologie zich op veel verschillende manieren.
Eén aspect van de liturgische theologie houdt in het bestuderen van de
basis structuur en/of de rubrieken
(structuur regels) van een eredienst. Men
heeft de vorm of anatomie van de Goddelijke Liturgie, van de Metten, de Vespers,
etc. Verdere uitwerking van dit aspect van liturgische theologie stelt ons in
staat de structuur van een individuele dienst te vergelijken met een andere individuele
dienst. Men zou bijvoorbeeld de Metten kunnen vergelijken met de Vestpers om te
zien waar ze overeenkomen en verschillen in structuur en rubrieken. In de anatomie
zou de analogie zijn het bestuderen van de beenderen van de arm en die van het
been van een mens om het structuerele verband te zien. Net zoals er vergelijkende
anatomie is, is er ook vergelijkende liturgische theologie. In de vergelijkende
anatomie, zou men de beenderen van de benen van een mens kunnen vergelijken met
de beenderen van de achterpoten van een kat met het oog op overeenkomsten en verschillen
in structuur. In liturgische theologie zou men de Goddelijke Liturgie van Johannes
Chrysostomos kunnen analyseren en qua structuur vergelijken met de Coptisch Orthodoxe
Goddelijke Liturgie van Basilius. It is nogal onfortuinlijk dat in veel theologische
scholen, liturgische theologie niets meer is geworden dan de bestudering van de
structuur van de eredienst. Liturgische theologie is teruggebracht tot een bijna
technische wetenschap en heeft soms voeling verloren met het geloof en de eredienst
van de kerk. In deze "uitgeklede" bestudering van liturgische theologie
worden we alleen de anatomie gewaar en misschien de symboliek (hoe zwak ook geïnterpreteerd)
van de eredienst, d.w.z. de Evangelie lezing komt na de Kleine Intocht en wordt
verondersteld Christus' prediking te symbolizeren. Als dit echter gebeurt bestaat
het gevaar dat vreselijke liturgische praktijken/hervormingen in de kerk komen
en afbraak doen van de ware eredienst en het ware geloof van de Orthodoxe Kerk.
Dit kan gebeuren omdat er mensen zijn die denken dat uiteindelijk eredienst "enkel
structuer en symboliek is". Deze manier van denken wordt gecorrigeerd als
men zich gewaar wordt dat liturgische theology niet enkel de anatomie is van liturgische
eredienst,
maar ook de "fysiologie van liturgische eredienst." In
de Biologie is Fysiologie de bestudering van de functie en activiteit van levende
structuren en organismes.Men kan jarenlang anatomie studeren, maar de ware schoonheid
van die studierichting wordt pas relevant in het licht van inzicht in de Fysiologie,
d.w.z. de functie. Men kan bijvoorbeeld de anatomie van het hart bestuderen op
macroniveau en op microscopisch niveau, maar om het hart te begrijpen moet men
ook zijn functie en activiteit in het lichaam verdisconteren. Zo ook in de liturgische
theologie: om werkelijk de schoonheid van erediensten te begrijpen moet men hun
functie begrijpen in het licaam van Christus. Daarom kan liturgische theologie
niet enkel functioneren op symbolisch of structureel of "anatomisch niveau".
Functie moet aan de orde komen en de liturgische theologie moet theologische betekenis
geven aan de eredienst. Eén aspect van die functie is het transformeren
van de wereld en het omvormen tot het koninkrijk van God op
aarde. Liturgische
theologie openbaart het feit dat het leven en de eredienst van de kerk een ikoon
vormen van het Koninkrijk der Hemelen. Diegenen die samenkomen voor de eredienst
vormen de Strijdende Kerk op aarde.
Wij zijn niet gescheiden van het Koninkrijk
der Hemelen, maar door onze eredienst en door de kracht van de Heilige Geest aanbidden
we juist met de Overwinnende Kerk die leeft en woont met de Heilige Triniteit.
Door liturgische eredienst wordt de kerk op aarde een integraal deel van de grote
cosmische Kerk. Hier zien we een voorbeeld hoe vorm (anatomie) en functie (fysiologie)
hand in hand gaan.
Liturgische theologie functioneert ook om Christus' leven,
dood en opstanding een echte gebeurtenis voor ons te maken waarin we kunnen participeren
als kerk, als lichaam van Christus. De doop moet bijvoorbeeld niet enkel gezien
worden als een complex initiatie ritueel tot lidmaatschap van de kerk, maar moet
gezien worden als onze eigen participatie in de dood en de Opstanding van Christus
waarin de mensheid "opnieuw geboren wordt" als nieuwe schepping. Dit
illustreert opnieuw het belang van het samengaan van vorm en functie.
Liturgische
theologie maakt het ons ook mogelijk te begrijpen hoe alle eredienst zich verhoudt
tot degenen die samenkomen voor de gemeenschappelijke eredienst van de kerk. Het
woord liturgisch, dat gebruikt wordt om onze eredienst te beschrijven, is afgeleid
van het Griekse "leitourgia" dat"het werk van het volk" betekent.
Liturgische
theologie laat de eredienst en het gebedsleven van de kerk als
een functioneel geheel zien. Net zoals men de fysiologie van het hart, het bloed,
de hersens en de nieren kan bestuderen en dit met elkaar verbinden om de functie
te begrijpen hoe het lichaam de bloeddruk regelt. Het is de Heilige Geest, zie
zichzelf manifesteert door de Kerk, die functie en betekenis geeft aan de liturgische
eredienst en ons roept deelnemers te zijn, - niet toeschouwers - in het koninkrijk
van God zodat we in staat zijn deel te nemen in een nieuw leven in Jezus Christus
en de heilsgebeurtenissen te ervaren terwijl we hier oo aarde zijn en terwijl
we actief betrokken zijn bij de liturgische eredienst van de Kerk. Nog een belangrijk
aspect van de liturgische theologie is de mogelijkheid ervan om het geloof en
de leer van de kerk toe te lichten. Liturgische theologie neemt liturgische eredienst
en de hymnografie van de Kerk en gebruikt het als een krachtige manier om de leer
van de Kerk toe te lichten.
Dit is zeer evident in de complexe hymnografie
in de Orthros en Vespers diensten. Zo is de hymnografie van Pinksteren bijvoorbeeld
vol van theologie en leer betreffende de Heilige Geest - opnieuw een voorbeeld
van vorm (de dienst) die een functie vervult (theologie duidelijk maken).
Ten
slotte. Het is van belang dat men de rol van de liturgische theologie in de eredienst
van de Kerk volledig begrijpt. Net zoals anatomy en fysiologie inzicht geven in
de vorm en functie van leven, zo geeft liturgische theologie ons inzicht in de
vorm en de functie van de erediensten van de Orthodoxe Kerk en stellen ons in
staat om volledig met Christus te leven in het hemelse koninkrijk hier op aarde.
In elk levend organisme is er geen georganizeerde structuur zonder functie, en
zonder structuur en functie is er geen leven. Het zelfde geldt voor de liturgie.
Zonder structuur en functie is er geen leven in de Kerk en zonder leven in de
Kerk is er geen heil.
BIBLIOGRAPHY
Fagerberg, D., What is Liturgical
Theology? A study in Methodology. (Collegeville: Liturgical Press, 1992).
Schmemann,
A., Introduction to Liturgical Theology. 3rd edition. (Crestwood, NY: SVS Press,
1986).
Schmemann, A., Liturgy and Tradition. (Crestwood, NY: SVS Press, 1990).
Taft,
R., Beyond East and West; Problems in Liturgical Understanding. (Washington, DC;
Pastoral Press, 1984).
http://www.allsaints-stl.org/What%20Is%20Liturgical%20Theology%20-%20Web%20Version%202008.pdf
| | |
LITURGIE
&CETERA 
