NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis

Westers Katholieke gebeden

Korte versie van de kloosterlijke getijden uit een getijdenboek

Het brevier (een woord dat is afgeleid van het latijnse 'brevis', dat kort betekent) was ontstaan uit de behoefte aan een handzame persoonlijk gebedenboek waaruit de getijden individueel, bijvoorbeeld op reis, gebeden konden worden. In zo'n brevier stonden gebeden voor de verschillende getijden en voor alle tijden van het jaar: voor kerst, voor pasen, voor de feesten van alle belangrijke heiligen en voor gewone dagen. Het was, met al die gebeden, nog behoorlijk omvangrijk en ingewikkeld van samenstelling. Om leken in staat te stellen de getijden persoonlijk te bidden ontstond een lekenversie: Het Getijdenboek.

Een Getijdenboek is boek vol gebeden en bijbellezingen, bedoeld om door leken te worden gebruikt op min of meer vaste momenten ("Getijden" of "Horae") van de dag. Daarmee imiteerden de leken de voorgeschreven dagelijkse routine van gebeden en lezingen van de geestelijkheid. Elke dag waren er maximaal acht getijden gereserveerd voor deze vorm van godsdienstoefening:

Metten
Lauden
Priem
Terts
Sext
Noen
Vesper
Completen

De belangrijkste en meest verspreide serie gebeden en lezingen was gericht aan Maria, de moeder van Jezus en wordt de Mariagetijden genoemd. Andere reeksen hadden het kruis waaraan Jezus was gestorven of de Heilige Geest als voornaamste voorwerp van devotie en werden daar ook naar genoemd: Getijden van het Heilig Kruis en Getijden van de Heilige Geest

Getijdenboeken beginnen gewoonlijk met een heiligenkalender, een lijst van de feestdagen die door de eigenaar in acht dienden te worden genomen.

Hoewel het vroegste getijdenboek al uit de elfde eeuw afkomstig is (de eeuw van Hebban olla vogala) was dit boektype vooral in de vijftiende eeuw ongekend populair. Toen waren er veel leken die gebed en liturgie niet meer als een zaak van priesters en kloosterlingen beschouwden, maar als iets waarmee ze zich zelf wilden bezighouden. Veel getijdenboeken waren in het Latijn, maar vooral in de Nederlanden kwam het getijdenboek in de volkstaal veel voor. Toen Geert Grote aan het einde van zijn leven het getijdenboek in het Nederlands vertaalde, was hij niet de eerste die dat deed. Toch werd juist zijn vertaling een onvoorstelbaar succes doordat de Moderne Devotie, de beweging die met Grote begon, een belangrijke rol speelde bij de verbreiding ervan. De tekst is duizenden malen overgeschreven, vaak in eenvoudige boeken, maar ook in boeken die op iedere bladzijde schitteren van goud en mooie kleuren.

Aan het begin van de 21e eeuw zijn er twee 'officiele' getijdenboeken beschikbaar:
Het Getijdenboek (1800 pp.)
Het Klein Getijdenboek, beide uitgegeven door de Nationale Raad voor Liturgie (R.K.) Zeist

In plaats van de uitgebreidere gebeden van de getijden wordt aan leken ook aanbevolen om korte gebeden bij verschillende gelegenheden te bidden, bijvoorbeeld:

• (Bij het ontwaken)

  In de naam van de Vader en de Zoon (+) en de Heilige Geest, Amen.

  Het Onze Vader

  Onze Vader, die in de hemel zijt,
  uw Naam worde geheiligd,
  uw Rijk kome,
  uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel.
  Geef ons heden ons dagelijks brood,
  en vergeef ons onze schuld zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven.
  En leid ons niet in bekoring,
  maar verlos ons van het kwade.

  Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid. Amen
  

  Wees gegroet Maria

  Wees gegroet, Maria, vol van genade,
  de Heer is met U,
  gij zijt de gezegende onder de vrouwen,
  en gezegend is Jezus, de Vrucht van uw schoot.
  Heilige Maria, Moeder van God,
  bid voor ons, zondaars,
  nu en in het uur van onze dood. Amen
  

   

  De Twaalf Artikelen van het geloof
  Ik geloof in God de almachtige Vader,
  Schepper van Hemel en Aarde.
  En in Jezus Christus, zijn enige Zoon, onze Heer,
  die ontvangen is van de heilige Geest,
  geboren uit de Maagd Maria;
  die geleden heeft onder Pontius Pilatus,
  is gekruisigd, gestorven en begraven,
  die nedergedaald is ter helle,
  de derde dag verrezen uit de doden,
  die opgestegen is ten hemel,
  zit aan de rechterhand van God,
  de almachtige Vader,
  vandaar zal Hij komen oordelen
  de levenden en de doden.
  Ik geloof in de heilige Geest;
  de heilige katholieke kerk,
  de gemeenschap van de heiligen;
  de vergeving van de zonden;
  de verrijzenis van het lichaam;
  en het eeuwig leven. Amen.
  

  Geloofsbelijdenis I (Nicea-Konstantinopel)
  Ik geloof in één God, de almachtige Vader,
  Schepper van hemel en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.
  En in één Heer, Jezus Christus, eniggeboren Zoon van God,
  vóór alle tijden geboren uit de Vader,
  God uit God, licht uit licht,
  ware God uit de ware God.
  Geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader
  en door wie alles geschapen is.
  Hij is voor ons, mensen,
  en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald.
  Hij heeft het vlees aangenomen
  door de heilige Geest uit de maagd Maria,
  en is mens geworden.
  Hij werd voor ons gekruisigd,
  Hij heeft geleden onder Pontius Pilatus
  en is begraven.
  Hij is verrezen op de derde dag, volgens de Schriften.
  Hij is opgevaren ten hemel:
  zit aan de rechterhand van de Vader.
  Hij zal wederkomen in heerlijkheid
  om te oordelen levenden en doden
  en aan zijn rijk komt geen einde.

  Ik geloof in de heilige Geest
  die Heer is en het leven geeft,
  die voortkomt uit de Vader en de Zoon;
  die met de Vader en de Zoon
  tezamen wordt aanbeden en verheerlijkt;
  die gesproken heeft door de profeten.
  Ik geloof in de éne, heilige, katholieke en apostolische kerk.
  Ik belijd één doopsel tot vergeving van de zonden.
  Ik verwacht de opstanding van de doden,
  en het leven van het komend rijk. Amen.

• 
  

  Zie ook: Gebedenbibliotheek (Isidorusweb)

  BACK TO TOP