 |
|
|
GEBEDEN EN GAVEN of GAVEN EN GEBEDEN
Dankgebed (na de verkondiging, uitlopend op de voorbede)
In de gereformeerde traditie en ook in diensten waar de Tafel van de Heer
niet wordt aangericht, beginnen de gebeden met. een dankzegging.
kenmerken van het gebed
- in het gebed danken wij de Heer voor het present stellen en ontvangen
van de blijde boodschap, ons deze dag geschonken;
- het dankgebed geeft opening naar en is de bedding voor de voorbede;
het kan de sfeer hebben van een prefatie; - danken is het evenbeeld van
loven, eren, zegenen, prijzen;
- de structuur van het dankgebed kan zijn:
* dank voor de gave van Gods Woord;
* bede om de doorwerking van het Woord in het leven van de gerneente en
van ieder afzonderlijk;
* eventueel een overgang naar de voorbede.
tekstvoorbeeld
Heer, onze God, U danken wij
om Jezus Christus, uw Zoon,
in wie Gij ons de reddende hand biedt. Als wij bang zijn,
als wij vluchten, als wij ondergaan - Gij zijt er.
Daarom bidden wij U:
geef uw kerk de moed van Jona
om schuld te bekennen
als ze haar roeping uit de weg gaat, als vanwege haar leugenachtigheid
de wereld beter af is zonder haar. Vernieuw uw kerk, o God,
en geef haar het geloof
en de gehoorzaamheid van Petrus om uw Zoon te volgen.
Zo bidden wij allen tezamen: a. Heer, ontferm U.
gebaseerd op Jona 1 en Matteus 14:22-33
Voorbede
De voorbede van de gerneente vormt het scharnier tussen de dienst van
de Schrift en de Maaltijd van de Heer. Reeds de apostel Paulus roept de
gerneente op om te bidden voor alle mensen, voor koningen en alle hooggeplaatsten,
opdat wy een stil en rustig [even mogen leiden in a11e godsurucht en waardigheid
(1 Tim. 2:1-2). De voorbede, het `gebed voor alle nood van de christenheid'
(gereformeerde traditie) of het `algemene kerkgebed' (lutherse traditie)
betreft, evenals de diaconale gaven, het leven van de gemeente en de dienst
van de kerk en haar leden in de wereld. De voorbede orienteert zich aan
het gebed des Heren: Christus bidt voor heel zijn kerk. Ook kan het gebed
des Heren de opbouw van de gebedsintenties in de voorbede richting geven.
In de voorbede zijn apostolaat, diaconaat, pastoraat en eredienst nauw
met elkaarverbonden.
De gemeente dient zich op een geordende wijze rekenschap te geven van
de intenties in de voorbede. Het beraad in de ' gerneente (kerkenraad,
werkgroepen, pastoraat, enzovoort) draagt bij aan een systematische bezinning
op de dienst van de gebeden. De Wereldraad van Kerken geeft het voorbeeld
door de uitgave van een gebedskalender waarin alle landen en alle kerken
met naam en toenaam aan de orde komen. In elke gerneente kan een `gebedskalender'
gestalte geven aan de structurele verwevenheid van liturgie en het dagelijkse
leven van de gemeente. Gebedsintenties die vanuit alle geledingen van
de gerneente worden gevraagd, dragen bij aan de groei van de onderlinge
verbondenheid van de gemeente als gebedsgemeenschap.
Vanuit deze overwegingen verdient het aanbeveling de voorbede steeds te
doen voorafgaan door een kort bericht waarbij de gebedsintenties kunnen
aansluiten. Hierin zal met name ook ruimte zijn voor persoonlijke mededelingen:
wie zullen trouwen, wie gestorven zijn, wie voorbede vragen.
De voorbede heeft een open karakter. Zij demonstreert met welke kant de
voorbidder in een theologische of maatschap pelijke discussie heeft gekozen.
Dit houdt intussen niet in dat de voorbede vaag of abstract moet blijven.
De kerken hebben op een aantal punten keuzen gemaakt. Deze mogen ook in
de voorbede helder aan de orde komen. Datzelfde geldt de vragen waarvoor
de kerken in deze dagen worden gesteld. Vooronderstelling blijft echter
de ruimte die ieder toekomt om op zijn of haar wijze te delen in het gebed
van de gemeente. Ook zal in de voorbede niet worden aangegeven welke oplossing
de Heer voor onze vragen geacht wordt te kiezen.
Naar haar aard behoeft de voorbede actuele bewoordingen. De gegeven voorbeelden
zijn dan ook bedoeld als niet meer dan een handreiking en een stimulans
tot eigen verwoording. Ook verdragen zij het zeer wel dat een enkele zin
of gedachte leidraad van een eigen voorbede wordt.
Bijzondere aandacht vraagt de wijze van waarop de voorbedr wordt geformuleerd.
Een herkenbare structuur in de verschillende onderdelen van de voorbede
maakt het meebidderr van de gemeente mogelijk.
Een viertal vormen van voorbede is te onderscheiden. In de eerste plaats
is er de vorm die in de gereformeerde traditlr het meest bekend is: een
serie directe gebeden zonder onderbreking. Het is het zogeheten 'kerkgebed',
gebeden door de voorganger.
tekstvoorbeeid
Wij bidden U, almachtige Vader,
wees onze helper en onze beschermer, red de verdrukten,
ontferm U over kleine mensen, richt op die gevallen zijn,
toon U zelf aan hen die in zorg verkeren,
genees zieken,
breng terug die van uw volk zijn afgedwaald, geef voedsel aan hongerigen,
vnjheid aan gevangenen,
versterk zwakken,
troost die ontmoedigd zijn,
en geef dat alle volken erkennen dat Gij alleen God zijt,
dat Jezus Christus uw Zoon is, en dat wij allen uw kinderen zijn. a. Amen.
Een andere vorm is die van de litanie: - de voorganger roept op tot gebed;
- vervolgens brengen diakenen en/of andere gemeenteleden een reeks intenties
onder woorden;
- deze worden telkens besloten met een acclamatie door de gemeente (gesproken
of gezongen): `Heer, onze Heer, wij bidden U, verhoor ons', of. `Heer,
ontferm U of een andere acclamatie;
- de voorganger sluit de gebeden af;
- de gemeente stemt in met de acclamatie `Amen'.
tekstvoorbeeld
v. Laat ons bidden tot God....
d. Voor de gehele wereld: voor al onze medemensen, voor alle volken op
aarde, voor hen die ons regeren,
voor de vrede tussen de volken, voor ons land
en de plaats waar wij wonen. Daarom bidden wij:
a. Zend uw Geest, Heer, maak ons nieuw. .... (andere intenties)
v. Heer, onze God,
met vertrouwen richten wij al onze gebeden tot U, Gij die ons meer zult
schenken
dan wij bidden of beseffen, aan U komt alle eer toe,
vandaag en alle dagen tot in uw koninkrijk.
Door Jezus Christus, onze Heer. a. Amen.
Een meer uitgewerkte vorm van de voorbede kennen wij uit de gebeden die
in de dienstboeken voor de Goede Vrijdag staan aangegeven. Het is een
van de oudste en meest funda mentele vormen van voorbede in de eredienst:
- een diaken of gemeentelid doet een oproep tot gebed (intentie), waarbij
uitdrukkelijk wordt vermeld waarvoor en waarom gebed wordt gevraagd;
- er is stilte voor ieders persoonlijke voorbede;
- de gebeden van allen worden samengevat in een 'collec ta =gebed door
de voorganger,
- waarop allen instemmen met de acclamatie `Amen'.
tekstvoorbeeld
d. Laten wij bidden voor de kerk, het lichaam van Christus, verspreid
over heel de wereld:
om volharding in het geloof, a om vrede en eendracht. Laat ons de Heer
bidden:
... gebedsstilte ...
v. God, onze Vader,
in Jezus Christus hebt Gij uw menslievendheid geopenbaard voor alle volkeren.
Laat uw kerk een plaats van vrede zijn, een thuis voor velen.
Laat zo uw kerk overal op aarde met standvastig geloof volharden in de
belijdenis van uw Naam. Door Jezus Christus, onze Heer. a. Amen.
Het is ook mogelijk op de plaats van de voorbede een zogennaamd `vrij
gebed' te bidden. Het is een gebed waarin ruimte wordt gegeven aan de
doorwerking van de Geest in de harten van wie naar het evangelie hebben
gehoord. Het heeft daarbij alle kenmerken die aan de orde werden gesteld
bij dankzegging en voorbede. Ook in het vrije gebed gaat de voorganger
de gemeente voor en draagt hij/zij haar noden op aan God. Met name de
gebedsstijl van de psalmen geeft draagkracht aan het vrije gebed.
Ten slotte kunnen de voorbeden ook in wisselzang tussen `voorganger/-zanger,
cantorij en gemeente gezongen worden. Voorbeelden daarvan zijn opgenomen
in de Liturgische Gezangen.
kenmerken van de voorbede
- orientatie voor de voorbede is het gebed des Heren: `Christus bidt voor
heel zijn kerk';
- de voorbede is een gebed van de geloofsgemeenschap, een gemeenschappelijk
gebed;
- kernnoties zijn:
* de kerk(-gemeenschap) en haar dienaren,
* de wereld(-gemeenschap) en hen die over ons gesteld zijn,
* de (persoonlijke) nood en dood in het leven (mensen die in het bijzonder
aan Gods hoede worden aanbevolen);
- de voorbede is een gebed voor allen die op Gods hulp en bijstand zijn
aangewezen;
- de intenties wijzen boven de lokale kerkgemeenschap uit; ze kunnen ook
ingaan op actuele thema's en vragen;
- de voorbede kan een litanie-karakter dragen;
- de diaken(en) is (zijn) de voorbidder(s) bij uitstek tijdens `de dienst
der gebeden', andere gemeenteleden kunnen daarbij worden ingeschakeld;
- in de voorbede kan ruimte gemaakt worden voor een persoonlijk gebed
in stilte, `voor alles wat ons hart verheugt en benauwt...'.
kenmerken van de acclamaties bij de hartekreten, uitroepen;
- de acclamaties moeten op een adem gezegd of gezongen kunnen worden.
Afsluiting van de voorbede
Als de Maaltijd van de Heer niet wordt gevierd, wordt de voorbede afgesloten
met het gebed des Heren. Zoals gezegd, is dat de orientatie van elk gebed.
Meer in het bijzonder is het gebed des Heren het gebed waarmee de gemeenschap
van brood en wijn inzet. Het verwijst dus ook in diensten waarin de Tafel
met is aangericht, naar de viering van de Maaltijd van de Heer.
Als de Maaltijd wordt gevierd, sluit de voorganger de gebeden af na het
stil gebed.
tekstvoorbeeld
Neem ons in genade aan, red en behoud ons, want alleen U,
Vader, Zoon en heilige Geest,
komt toe prijs en lof en aanbidding te allen tijde
en van eeuwigheid tot eeuwigheid. a. Amen.
|
|
|
LITURGIE
&CETERA 
