 |
|
|
MAALTIJD VAN DE HEER - A Tafelgebed
Het tafelgebed zet in met een beurtspraak die de toon van dc lofzegging
aangeeft:
v. . De Heer zij met u. of Vrede zij met u. a. En met uw geest.
v. Verheft uw harten.
a. Wij zijn met ons hart bij de Heer.
v. Brengen wij dank aan de Heer, onze God.
a. Hij is onze dankbaarheid waardig.
Deze beurtspraak begint met de wederzijdse groet en word( gevolgd door
de aansporing: sursum corda, `omhoog de harten', met de oproep om de Heer
te danken. In de beurtspraak tussen voorganger en gemeente wordt hun saamhorigheid
geaccentueerd, nu de gemeente uit naam van heel de schepping de Naam van
de Allerhoogste gaat zegenen. In dc dankzegging aan de Vader gedenkt,
verkondigt, proclameert, viert zij zijn grote daden in schepping en bevrijding.
Lofprijzend somt zij op wat Hij de eeuwen door heeft gedaan ten bate van
zijn mensenvolk. Wat van zijnentwege in Israel en in Jezus Christus eens
en voor altijd is geschied - heil voor alle mensen - is blijvend actueel.
Deze dankzegging, prefatie, heeft een variabel karakter, naar de tijd
van het jaar of hel eigene van de dag.
tekstvoorbeeld
U komt onze dank toe, HEER onze God, overal en altijd,
door Jezus, onze Heer.
Want Gij hebt ons geschapen
tot een leven van liefde en lofzang, en toen wij U loslieten,
hebt Gij ons vastgehouden en ons teruggeroepen van een doodlopende weg.
Gij hebt ons bevrijd
uit de macht van donker en dood en ons uitzicht gegeven
op een toekomst van licht: vrijheid, vrede, vreugde, voor al uw geliefde
mensen.
Daarom, HEER onze God, scharen wij ons bij allen die U belijden als de
God van hun leven en zingen wij U toe
ons lied van lof en liefde:
De lofzegging mondt uit in de acclamatie Sanctus en Benedictus, `Heilig'
en `Gezegend Hij die komt'. De lofzang voor Gods troon van de gemeente
in de hemelen en op de aarde wordt verbonden met een aanroep van Hem die
op een ezel tot zijn volk komt en zijn leven offert. De verbinding van
Gods verheven majesteit en zijn komen in nederigheid is een van de hartsgeheimen
van de gemeente. Vergelijk ook de verbinding van Kyrie en Gloria in de
intrede van de dienst.
Het Sanctus is reeds bekend in de synagogale liturgie. De tekst is ontleend
aan Jesaja 6:3. Het Hosanna uit Psalm 118:25 wordt in Matteus 21:9 verbonden
met het intochtsverhaal van Palmzondag. In het Sanctus en Benedictus wordt
op hymnische wijze de eschatologische spanning bezongen, die met deze
tweevoudige uitroep beleefd en beleden wordt. De Gezegende, die gekomen
is en komt, is ook Degene die komen zal en naar wiens verschijning in
heerlijkheid de gemeente mag uitzien.
Heilig, heilig, heilig de Heer, de God der hemelse machten. Vol zijn hemel
en aarde
van uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge.
Gezegend Hij die komt in de Naam van de Heer. Hosanna in den hoge.
Het vervolg van het tafelgebed concentreert zich op de ge dachtenis van
Christus: zijn weg en zijn werk, zijn lijden, dood en opstanding.
tekstvoorbeeld
Gezegend zijt Gij, God onze Vader,
en gezegend is Jezus die komt in uw Naam. Want Hij is tot het uiterste
gegaan
om ons voor U te behouden, Hij heeft voor ons uit
de doortocht gemaakt door de engte van de dood naar de ruimte van het
leven. Zo is Hij onze herder,
de hoeder van zijn volk.
Deze gedachtenis leidt toe naar de inzettingswoorden. Deze staan in het
hart van het tafelgebed. Biddend gedenken wij dat ons nemen, danken, breken
en delen aan ons zijn opgedragen door de Heer zelf, op de avond voor zijn
Iijden, en dal wij alles doen tot zijn gedachtenis. Zo worden brood en
beker aangewezen als de tekenen van zijn offer, waarin Hij, dir aan tafel
onze Gastheer wil zijn, zichzelf geeft aan de zijnen die Hem gedenken.
Tijdens de inzettingswoorden neemt de voorganger achtereenvolgens brood
en beker in de handeii en heft deze een weinig op.
tekstvoorbeeid
Hij heeft in de nacht van de overlevering het brood genomen,
daar de dankzegging over uitgesproken,
het gebroken en aan zijn discipelen gegeven, en gezegd:
Neemt en eet,
dit is mijn lichaam dat voor u gegeven wordt, doet dit tot mijn gedachtenis.
Zo heeft Hij ook de beker genomen, daar de dankzegging over uitgesproken,
hem rondgegeven en gezegd:
Drinkt allen daaruit,
deze beker is het nieuwe verbond in mijn bloed dat voor u en voor velen
vergoten wordt
tot vergeving van zonden.
Doet dit zo dikwijls gij die drinkt, tot mijn gedachtenis.
De inzettingswoorden kunnen uitlopen op een acclamatie van de gemeente,
waarin het eschatologisch perspectief van de dood en de verrijzenis van
de Heer wordt bezongen.
tekstvoorbeeld
Zijn dood gedenken wij, zijn opstanding belijden wij, zijn toekomst verwachten
wij. Maranatha.
In de gedachtenis van de inzetting wordt duidelijk dat het aanbrengen
van onze gaven van brood en wijn alleen mogelijk is als een dankoffer
door, met en in Christus. `Zo is de eucharistie een teken van wat de wereld
gaat worden: een offergave en lofzang aan de Schepper, een wereldwijde
gemeenschap in het lichaam van Christus, een koninkrijk van gerechtigheid,
liefde en vrede in de heilige Geest' (Lima-rapport, Eucharistie, nr. 4).
tekstvoorbeeld
Bijeen tot zijn gedachtenis komen wij tot U, o God, met dit brood en deze
beker en wij bidden U:
gedenk het offer van de Zoon van uw liefde en aanvaard ons offer van lof
en dank.
Heel de viering van de Maaltijd van de Heer is afhankelijk van het werk
van de heilige Geest. Dat wordt tot uitdrukking gebracht in de aanroeping
van de heilige Geest, de epiclese. In de lutherse traditie komt geen uitdrukkelijke
epiclese voor in de tafelgebeden. Het woord van de belofte moet het doen.
In de gereformeerde traditie ligt dit anders. Het gebed om de heilige
Geest neemt een centrale plaats in. In het oude avondmaalsformulier wordt
gebeden: `dat Gij in dit avorul maal, waarin wij oefenen de heerlijke
gedachtenis van de bittere dood van uw lieve Zoon Jezus Christus, door
uw Heilige Geest in onze harten wilt werken, dat wij ons waarachtig vertrouwen
aan uw Zoon Jezus Christus hoe langer hoe meer overgeven, opdat onze bezwaarde
en verslagen harten met zijn waarachtig lichaam en bloed, ja nu Hem waarachtig
God en mens, het enige hemelse brood, door de kracht des Heiligen Geestes
gespijzigd en gelaafd worden'.
De opvattingen omtrent de vraag of de aanroeping van de heilige Geest
zowel de elementen van brood en wijn betrefl of alleen de gemeenschap
van de gelovigen, worden in het Lima-rapport verenigd: `Dankzij het levende
woord van Christus en in de kracht van de heilige Geest worden brood en
wijn de sacramentele tekens van het lichaam en bloed van Christus' (Lima-rapport,
Eucharistie, nr. 15). Brood en wijn zijn tekenen van een nieuwe schepping
in Christus. als de kerk bidt: `Kom, heilige Geest, vernieuw de hele schepping',
dan mag dat ook gelden voor het brood en de wijn als eerstelingen van
de schepping, alsook voor de gemeenschap; `De kerk als gemeenschap van
het nieuwe verbond roept de heilige Geest vol vertrouwen aan, opdat zij
geheiligd en vernieuwd mag worden en geleid in alle gerechtigheid, waarheid
en eenheid en opdat zij de kracht mag ontvangen om haar zending in de
wereld te vervullen' (Lima-rapport, Eucharistie, nr. 17).
tekstvoorbeeld
Zend, bidden wij, uw heilige Geest over deze tekenen van brood en wijn
en over heel onze gemeenschap; dat hiermee in ons groeien mag de vaste
hoop op een toekomst die niemand ons ontnemen kan.
Naast de acclamaties in het tafelgebed, die het gemeen schapskarakter
daarvan onderstrepen, vraagt de gemeen schap van de gelovigen ofwel de
gemeenschap der heiligen aparte aandacht. De gemeente viert met de kerk
van alle tijden en plaatsen, hemelhoog en wereldwijd. De voorbede en de
inzameling van de gaven ten dienste van de mensengemeenschap zijn reeds
signalen daarvan. Ook in het tafelgebed mag er ruimte zijn voor die verbondenheid
die over alle grenzen been reikt door allen die ons in geloof zijn voorgegaan
te gedenken en te bidden voor wie ons zijn toevertrouwd.
tekstvoorbeeld
Gedenk dan ..... en voeg ons samen met allen die ons zijn voorgegaan,
met wie ons lief waren
en die we moesten verliezen ..... met de heiligen van naam
en de ontelbare vergetenen, heel uw mensenvolk, genodigd aan uw maaltijd.
Het tafelgebed loopt uit op een passage over de verwachting van het Koninkrijk
Gods. Deze heeft het karakter van een lofprijzing. In zekere zin is deze
lofprijzing het hoogtepunt van het tafelgebed. Het toekomstperspectief
geeft immers de reikwijdte van de viering van de Maaltijd van de Heer
aan. Enerzijds delen wij reeds nu in de verwerkelijking van het Koninkrijk
Gods, anderzijds is het een voorsmaak daarvan.
tekstvoorbeeld
Uw Koninkrijk kome, hier in ons midden, God onze Vader, gezegend uw Naam,
tot in lengte van dagen,
door Jezus Christus, onze Heer.
Het tafelgebed wordt altijd besloten met de acclamatie van de gemeente:
Amen.
|
|
|
LITURGIE
&CETERA 
