 |
|
|
Gebed van de dag of gebed om verlichting met de heilige Geest
Na alle voorbereiding klinkt nu het `voorbereidingsgebed' bij uitstek,
dat de harten van de gemeente richt op de ontmoeting met God in de verkondiging
van de Schriften, het vieren van de Maaltijd van de Heer en een leven
in de verwachting van Gods Rijk dat komt. Daarom kan, voor wie de eenvoud
zoeken, een dienst na de bemoediging en het openingslied ook direct met
dit gebed beginnen.
Het fundamentele karakter van dit gebed blijkt op tweeërlei manier:
het wordt voorafgegaan door een gebedsgroet over en weer van predikant
en gemeente, en het heeft een zogeheten `gedenkende' structuur.
groet
v. De Heer zij met u.
a. En met uw geest. of:
v. De Heer zal bij u zijn.
a. De Heer zal u bewaren.
De oorsprong van deze groet ligt in de gebruikelijke oudtestamentische
begroetingsvormen (Ruth 2:4; Luc. 1:28). In de eredienst heeft de groet
vooral de functie gekregen van een oproep om aandacht, wanneer voorganger
en gemeente biddend overgaan tot de `kernmomenten' van de dienst. Dat
zijn in ieder geval de verkondiging van de Schriften, de inzet van de
viering van de Maaltijd en de bediening van de Doop.
Dat de groet verbonden is met het gebed, blijkt uit de oproep die direct
op de groet volgt:
v. Laat ons bidden.
Op deze oproep volgt een gebedsstilte waarin de gemeente voor God treedt.
Het gebed van de dag is geen zelfstandig gebed, maar het besluit de (stille)
gebeden van de gemeente en vat die samen. Zo functioneert dit gebed als
afsluiting van de gebeden van toenadering, het intredelied en de huldigingsroep
en lofprijzing. Het benadrukt de innerlijke eenheid van deze gebedsmomenten.
Tegelijk leidt het gebed van de dag toe naar de lezingen van deze dag.
Bepalend voor het gebed van de dag is, zoals gezegd, het `gedenkend' karakter
ervan. Dit komt tot uitdrukking in de structuur van het gebed, dat aan
de joodse traditie is ontleend. Het gebed vindt zijn grond in de gedachtenis
van de heilsdaden van God, waarin Hij leven schept en zijn verbond onderhoudt.
Het doet een beroep op de grote daden Gods die zijn geschied en die zullen
geschieden, als een inspirerende kracht voor het heden en de toekomst
van de gemeente.
kenmerken van het gebed
In zijn meest volledige vorm kent het gebed van de dag zes elementen:
-1. de aanroeping, simpelweg God of Heer, niet zelden aangevuld met een
of meer adjectieven (almachtig, eeuwig, barmhartig, trouw);
-2. een gedenkende toevoeging, bijvoorbeeld: die op deze dag de harten
van uw gelouigen door de uerlichting van de heilige Geest hebt onderwezen...
(Pinksteren), waarin een beroep wordt gedaan op een vervulde belofte,
te vergelijken met de gedachtenis bij het avondmaal;
-3. een bede voor de hele geloofsgemeenschap, soms aangeduid met ons en
vaak met woorden die eraan herinneren dat het om de hele kerk gaat (uw
kerk, uw uolk, uw huisgezin, uw gelouigen);
-4. het doel: opdat of zodat, bijvoorbeeld: opdat wy door zyn komst U
met een gereinigd hart kunnen dienen... (tweede zondag van Advent);
-5. de afsluiting met een beroep op Jezus Christus: Door onze Heer Jezus
Christus, uw Zoon.
of een bredere afsluiting waarin het beroep op Jezus Christus wordt verbonden
met een lofprijzing van zijn toekomst in eeuwigheid die besloten ligt
in de Drievuldigheid van God:
Door onze Heer Jezus Christus, uw Zoon, die met U in de eenheid van de
heilige Geest leeft en regeert in de eeuwen der eeuwen.
Als op het eind van het gebed de Zoon vermeld wordt: die met U in de eenheid
van de heiiige Geest leeft en regeert in de eeuwen der eeuwen.
-6. acclamatie door de gemeente: Amen.
De elementen 1, 3, 5 en 6 komen in elk zondagsgebed voor, 2 of 4 zijn
niet altijd aanwezig.
tekstvoorbeeld (Pasen)
O God, aanroep
op deze dag gedachtenis hebt Gij voor ons de toegang geopend
tot het ware leven: overwonnen is de dood door uw eniggeboren Zoon. Nu
wij opgewekt zijn opstanding vieren, bede vragen wij U ons zo te vernieuwen
door de Geest van uw Zoon,
dat wij bij licht en donker doel met overgave U kunnen eren en dienen.
Door onze Heer Jezus Christus, uw Zoon, afsluiting die met U in de eenheid
van de heilige Geest
leeft en regeert in de eeuwen der eeuwen.
Amen.
acclamatie
De gebeden die zijn opgenomen in het Tijdeigen, zijn gekozen bij de twee
eerste leesroosters die deel uitmaken van deze Proeve voor de Eredienst:
het Luthers Lectionarium en het Gemeenschappelijk Lectionarium (zie de
volgende paragraafl. Bij het Gemeenschappelijk Lectionarium is allereerst
een gebed opgenomen met het oog op alle drie jaren van het lectionarium.
Deze reeks is een bewerking van de hand van Willem van der Zee van de
oorspronkelijke Latijnse versie. De tweede reeks is van Henk Jongerius,
in samenwerking met Nico Vlaming: openings- en slotgebeden bij de jaren
A, B en C). Het openingsgebed is met name geinspireerd door de lezing
uit het Oude Testament, het slotgebed door de evangelielezing.
In plaats van het gebed van de dag kan een gebed om uerlichting met de
heilige Geest gezegd worden. Dit gebed vervangt in de gereformeerde traditie
het gebed van de zondag. Uiteraard heeft het bidden om verlichting met
de heilige Geest te maken met het centrale belang van de prediking in
de eredienst. Het gebed is een nadrukkelijke aanroeping van de Geest (epiclese).
In de reformatorische kerken buiten Nederland en in de anglicaanse kerken
treffen we in zowel de oude als de nieuwere dienstboeken gebeden van de
dag aan, die nadrukkelijk ook een epiclese bevatten.
Het gebed om verlichting met de heilige Geest, dat wordt verstaan als
een gebed om de opening van de Schriften, heeft kenmerken die ook bij
de invulling van het gebed van de zondag een rol kunnen spelen.
kenmerken van het gebed
- het gebed is gericht tot God, die zijn Geest geschonken heeft;
- het bidt om de opening van de harten van de gelovigen vandaag,
- om de komst van en de verlichting van ons verstand door de heilige Geest,
- opdat de gemeente en elke gelovige Gods Woord mag horen en doen (vruchten
van de Geest);
- het kan samenvattend vooruitlopen op lezingen en prediking;
- het is een omschrijving of uitwerking van Psalm 43:3 `Zend uw licht
en uw waarheid, mogen die mij geleiden, mij brengen naar uw heilige berg';
- een groet en gebedsoproep door de predikant kunnen aan dit gebed voorafgaan:
v. De Heer is met u.
a. Zijn Geest in ons midden.
v. Laat ons bidden...
tekstvoorbeeld
God,
Gij die ons op deze dag samenbrengt om naar uw Woord te horen
en U met hart en mond te aanbidden, wij bidden U:
kom met uw Geest in ons midden en zegen allen die U verwachten; maak ons
vrijmoedig
om U en onze naaste
met een opgewekt hart te dienen. Zo bidden wij U
door Jezus Christus, onze Heer. a. Amen.
|
|
|
LITURGIE
&CETERA 
