NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

LITURGIE &CETERA Thema's
  Kerkelijk Jaar
Hoofddienst   Getijden   Devotie   Uitingsvormen  

Liturgie

LITURGIEK
Liturgiek TVG

Liturgiegeschiedenis

Joods

Vroeg Christelijk

Oosters Orthodox

Westers Katholiek

Protestants

HYMNOLOGIE

Geschiedenis van de Hymnodie

Oud Joodse Hymnodie
Vroeg Christelijke Hymnodie
Griekse Hymnodie tot 900AD
Latijnse Hymnodie
Lutherse Hymnodie
Calvinistische (Franse) Psalmodie
Nederlandse Gemeentezang
na de Reformatie

Engelse Hymnodie

Muziekgeschiedenis




Engelse Psalmberijming: Inleiding

I. Inleidende opmerkingen

Naast de Lutherse Hervorming die gemeentezang centraal (Lutherse Hymnodie) was er ook de Calvinistische Hervorming waarin de gemeentezang centraal kwam te staan, maar in de laatste was de gemeentezang geconcentreerd op de psalmen, die in de brijmde vorm door de gemeente werden gezongen:

1. De Hervorming in Frankrijk/Zwitzerland reulterrde in de Franse Psalmberijming.

2. De Hervorming in Nederland vertaalde de Franse Psalmberijming

3. De Hervorming in Engeland resulteerde in Engelse Psalmberijming en Schotse Psalmberijming.

 

II. Engelse Psalmberijming

De Protestantse Reformatie in Engeland was ook een politieke zaak. Hendrik VIII confisceerde alle bezittingen van de Paus, de kerk werd nationaal eigendom. Hierdoor nam Hendrik een kwart van het land in nationaal eigendom, samen met goud, edelstenen, zilverwaar en andere kostbaarheden beliep dit een waarde van ca. 150,000,000.00 Euro.

Hendrik en zijn Aartsbisschop, Thomas Cranmer, slaagden erin zich af te scheiden van Rome, maar moesten hun nationale kerk een eigen identiteit geven. De Engelse Church moest een eigen liturgie en leer krijgen om deze te onderscheiden van de Kerk van Rome.

In het nieuwe opzet schafte Cranmer de Getijden af op twee -- Het Mogengebed en het Avondgebed. Cranmer maakte geen gebruik van gemeentezang. Dit deed hij uit praktische overwegingen. Doorsnee burgers konden niet lezen en zonder de de monikken die vertrouwd waren met de middeleeuwse melodieën leek het niet goed mogelijk de gemeente te leren zingen. Afschaffen leek de beste mogelijkheid. Pas in de 19e eeuw werden de Latijnse hymnen vertaald en onderdeel van de Engelse gemeentezang.

Cranmer schreef een nieuw dienstboek: The Book of Common Prayer. Hierbij baseerde hij zich op materiaal uit het Romeinse Brevier en de Misliturgie. Het werd verplicht gesteld door het Parliament in 1552.

Cranmer behield slechts twee hymnen in de getijden, het TE DEUM (in het Mogengebed) en het Veni Creator Spiritus (bij Ambtsbevestigingen).

Na de dood van Hendrik VIII volgde Edward hem op in 1547 en in de Act of Uniformity werd elk ander dienstboek voor de openbare eredienst dan Canmer's Prayer Book verboden.

Toen Edward in 1553 overleed volgde Mary hem op en maakte elke niet Rooms-Katholieke eredienst onwettig. ascended the throne and immediately outlawed everything but Catholicism. Kerklanden werden teruggegeven aan de Rooms-Katholieke Kerk en Cranmer werd gevangen gezet in the Tower. Later, aan het einde van haar leven en afgewezen door haar voorgestelde Rooms-Katholieke echtgenoot, Prins Philips van Spanje, liet ze Cranmer op de brandstapel executeren. Engelse Protestanten werden in deze periode vervolgd en velen vluchtten naar het vasteland van Europa, vooral naar Duitsland -- waar zij kennis maakten met de koorzang en gemeentezang van de Lutheranen, en naar Zwitserland -- waar zij bekend werden met de berijmde psalms in de gemeentezang van de Calvinisten.

Toen Elizabeth koningin werd en de vervolgingne ophielden, keerden de bannelingen terug en namen het volgende mee:

1. een overtuiging dat een gemeente het recht heeft de eigen voorganger te kiezen.

2. een sterke Calvinistische theology.

3. een voorliefde voor gemeentezang.

Een Anglo-Geneefs Psalter verscheen rond 1556-1561. Nu was psalmzang in Engeland niet nieuw. Voor 1550 had Thomas Sternhold, een dienaar aan het hof van Koning Hendrik VIII en Edward VI al 19 berijmde Psalmen gepubliceerd die hij zong op de wijs van populaire balladen. Deze waren bedoeld voor huiselijk gebruik en waren opgedragen aan Koning Edward. Na Sternhold's dood in 1549, voegde zijn vriend John Hopkins nog zo'n 60 berijmde Psalmen hieraan toe. Dit gaf het psalter zijn naam, het Sternhold en Hopkins Psalter. Een volledige versie ontstond in de volgende 10 jaar waarin veel berijmingen uit het Anglo-Geneefs Psalter waren opgenomen. Een compleet Engels Psalter werd in 1562 gepubliceerd, het werk van velen, maar genaamd naar Sternhold and Hopkins.

Deze later als wat 'ruig'ervaren versie werd in rustiger tijd vervangen door een dichterlijke versie door Tate and Brady (1696). Zo werd de “Old Version” vervangen door de “New Version.”

In 1539 had Miles Coverdale een Engelse vertaling van de Bijbel gemaakt. Deze bijbelvertaling werd bekend als "De Grote Bijble van Hendrik VIII," en werd gebruikt tot ér een officiele versie gemaakt werd in 1611, 'The Authorized Version (King James Version)".

De berijming van Sternhold and Hopkins (Old Version) heeft een aantal melodieën opgeleverd die nog steeds gebruikt worden. Hier een voorbeeld van Psalm 137 in de versie van Sternhold and Hopkins (The Old Version) en in de versie van Tate and Brady (The New Version):

Sternhold & Hopkins, 1562 (Psalm 137) CM

When we did sit in Babylon,
the rivers round about,
There in remembrance of Sion,
the tears for grief burst out.

We hanged our harps and instruments
the willow trees upon,
For in that place men for their use
had planted many one.

Then they to whom we pris'ners were
said to us tauntingly,
Now let us hear your Hebrew songs
and pleasant melody.

Alas! said we, who can once frame
his heavy heart to sing
The praises of our living God,
thus under a strange king?

.
.
.

Yea, bless-ed shall that man be called,
that takes thy little ones,
And dasheth them in pieces small
against the very stones.

 

Tate & Brady, 1697 (Psalm 137) LM

When we our wearied limbs to rest,
sat down by proud Euphrates' stream,
We wept with doleful thought oppress'd,
and Zion was our mournful theme.

Our harps, that when with joy we sung,
were wont their tuneful parts to bear,
With silent strings neglected hung,
on willow trees that withered there.

Meanwhile our foes, who all conspired
to triumph in our slavish wrongs,
Music and mirth of us required;
"Come, sing us one of Zion's songs."

How shall we tune our voice to sing?
or touch our harps with skillful hands?
Shall hymns of joy to God our King be sung
by slaves in foreign lands?

.
.
.

Thrice blessed, who with just rage possessed,
and deaf to all the parents' moans,
Shall snatch thy infants from the breast,
and dash their heads against the stones.

 


Zie ook Psalm 137 uit het Scottish Psalter.

Hier twee moderne versies:

Presbyterian Hymnal, 1990 (Ewald Bash, 1964)

By the Babylonian rivers
We sat down in grief and wept;
Hung our harps upon the willow,
Mourned for Zion when we slept.

There our captors in derision
Did require of us a song;
So we sat with staring vision,
And the days were hard and long.

How shall we sing the Lord's song
In a strange and bitter land;
Can our voices veil the sorrow?
Lord God, help your holy band.

 

 

 


 

Psalter Hymnal, 1987 (Calvin Seerveld,1982)

Babylon streams received out tears:
Zion, the holy city, gone.
Exiles, we cried beneath the trees.
Harps hung in silence many years.

Our captors laughed, "Perform your praise!
Merrily dance, Jerusalem!"
How could we chant the Lord God's song
While we wer crushed by heathens' ways.

So help us, God, you may destroy
Our working hands if we deny--
strike our mouths mute if we neglect
To make your city our chief joy.

Remember, Lord, the awful day
Violent Edom cursed your folk:
"Babylon, break Jerusalem
Raze to the ground, strip her away!"

God give you evil for reward.
Blest be the one who brings your fall.
Babylon great-- your seed be smashed!
Vengence shall come from God our Lord.



De oorspronkelijke Old Version had geen voorgeschreven melodieën. De berijmingen hanteerde gangbare dichterlijke vormens: CM (aantal lettergrepen per regel: 8.6.8.6) en SM (aantal lettergrepen per regel: 6.6.8.6).

Verscheidene muzikale zettingen Sternhold and Hopkins werden na 1562 gepubliceerd met melodieën die nog in gebruik zijn, bijvoorbeeld:

Day's Psalms (S&H), 1562
Damon's Psalms (S&H), 1579
Este's Psalms (S&H), 1592
Ravencroft's Psalms (S&H), 1621
Parker's Psalter (S&H), 1567

Vanaf ca.1550 werd het Engelse Psalter dat begonnen was door Sternhold (de nog niet complete “proto-Old Version” ) gebruikt in Schotland. Later gebruikten de Scotten, (met de Engelsen die de vervolging ontvlucht waren naar Genève het Anglo-Geneefse Psalter. Hun hervormer, John Knox, was twee jaar pastor van de Geneefse vluchtelingen gemeente. Na Knox's terugkeer naar zijn vaderland 1559 begonnen de Schotten met het herzien van het Anglo-Geneefse Psalter, wat resulteerde in hun eigen Psalter in 1564: het Scottish Psalter. Hiervan is slechts 1/3 ook echt door schotten geschreven.

Hier is een versie van Psalm 137 uit het Scottish Psalter: (zie boven voor dezelfde Psalm in de versies van Sternhold & Hopkins en Tate & Brady)

Scottish Psalter (Psalm 137) CM

By Babel's streams we sat and wept,
when Zion we thought on.
In midst thereof we hanged our harps
the willow-trees upon.

For there a song required they,
who did us captive bring:
Our spoilers called for mirth, and said,
A song of Zion sing.

O how the Lord's song shall we sing
within a foreign land?
If thee, Jerus'lem, I forget,
skill part from my right hand.

.
.
.

Yea, happy surely shall he be
thy tender little ones
Who shall lay hold upon, and them
shall dash against the stones.

Het Scottish Psalter bevatte 105 melodieën waaronder meer Geneefse melodieën.

De editie van het Scottish Psalter (The Psalms of David in Meeter, 1650) bevatte meerdere teksten die nog gebruikt worden:

The Lord's my Shepherd, I'll not want (Psalm 23)
I waited for the Lord my God (Psalm 49)
How lovely is thy dwelling place (Psalm 84)

Bovendien worden meerdere melodieën uit het Scottish Psalter nog gebruikt:

DUNDEE ("God moves in a mysterious way")
LONDON NEW ("This is the day the Lord hath made")
CAITHNESS ("O for a closer walk with God")

Zie Scottish Psalmody voor meer informatie.

Naast de Officiele Kerk van Engeland ontstond een aantal ' Dissenting Churches' die zich verzetten tegen de vastgestelde liturgische formulieren en tegen onderdelen van de leer van de Kerk van Engeland. Ze waren gekant tegen voorgeschreven gewaden, het knielen bij het ontvangen van het brood bij het avondmaal, het gebruik van een ring bij het huwelijk en het teken van het kruis bij de doop. Zij vonden dat het gezag gevestig moest zijn in de gemeente en niet in een geestelijke, laat staan in een bisschop. Ze zijn bekend onder de namen Puritans, Independents, Presbyterians, Baptists, Nonconformists, Separatists, Quakers, and Dissenters.

Psalmberijmingen bereikten de Amerikaanse Kolonies in 1620 met de Pilgrim Fathers, die zich in Plymouth, Massachusetts, vestigden: het Ainsworth Psalter (1612) werd door hen meegenomen. Dit was een Psalter dat samengesteld was door Henry Ainsworth, een Engelse Separatistische voorganger en kenner van het Hebreeuws die in Amsterdam woonde. Het bevatte39 tunes uit Engelse en Geneefse bronnen.

Tien jaar later vestigden de Puriteinen ook een kolonie in Massachusetts, de Massachusetts Bay Colony. Ze hadden het Sternhold and Hopkins Psalter van 1562 in gebruik. Andere Amerikaanse kolonies werden gevestigd door verschillende nationaliteiten en omvatten ook Franse en Nederlandse protestanten die hun eigen Psalters meenamen.

In 1640 publiceerden de Puriteinen in Cambridge, Massachusetts, het Bay Psalm Book, het eerste in Brits Noord Amerika gepubliceerde boek. De originele versie van het Bay Psalm Book bevatte geen muziek maar verwees naar de melodieën van het Ravenscroft Psalter. Een melodie-versie van het Bay Psalm Book werd gepubliceerd in 1698, met bekende Engelse psalmmelodieën.

Zie Amerikaanse Psalmodie link voor meer informatie.

Slechts weinig psalmen uit de oorspronkelijke versies van de genoemde psalmberijmingen worden nog gebruikt:

All people that on earth do dwell ( Psalm 100) --Anglo-Genevan Psalter, 1561; Sternhold & Hopkins, 1564

As pants the hart for cooling streams (Psalm 42) -- Tate & Brady

O come, loud anthems let us sing (Psalm 95) -- Tate & Brady

The Lord's my shepherd, I'll not want (Psalm 23) -- Scottish Psalter

I waited for the Lord my God (Psalm 40) - ) -- Scottish Psalter

How lovely is thy dwelling place (Psalm 84) -- Scottish Psalter

Zie Modern Psalmody voor meer recente ontwikkelingen.