|
De Geboorte-ikoon
De geboorte van Christus is altijd wel op de een of andere manier door
christenen gevierd, bezongen en uitgebeeld. Het Woord van God wordt vlees
door een menselijke geboorte. Het Woord van God mag dan in vroegere tijden
zijn verschenen als een engel des Heren, of het goddelijke vuur van de
brandende braamstruik, maar op wonderlijke wijze vindt de incarnatie plaats
in een kleine, weerloze baby. De Geboorte-Ikoon beeldt dit af met rond
de centrale gebeurtenis andere verhalen rond de geboorte van Jezus Christus.
De nu gebruikelijke vorm van de Geboorte-Ikoon, dateert van rond de 15e
eeuw, maar is gebaseerd op veel oudere bronnen: de oudtestamentische profetieën,
de nieuwtestamentische evangelieverslagen en oude verhalen over het leven
van de Maagd Maria.
Het Nieuwe Testament in de Geboorte-Ikoon
Het kind-Christus en zijn moeder worden getoond in een grot, omringd door
onmogelijk scherpe, onherbergzame rotsen die de wrede wereld weerspiegelen
waarin Jezus werd geboren. De evangeliën vermelden dat Jozef en Maria
in geen enkele herberg een kamer konden vinden toen ze kwamen voor de
volkstelling in Bethlehem, en dus werd Jezus in een kribbe gelegd, een
voerbak voor dieren. In die tijd werden dieren niet beschut in houten
schuren, maar in grotten en nissen in de heuvels, en zo wordt deze 'stal'
weergegeven in de Ikoon.
Hoog in de lucht is een ster die een enkele lichtstraal naar het kindje
Jezus stuurt. Deze ster wordt gevolgd door de wijzen, de wijze mannen
uit het Oosten, die geschenken aan de Christus brengen. Maar ze worden
in de verte getoond, nog steeds op hun reis. Ze zijn er niet.
In de lucht is ook een menigte engelen die de blijde tijding brengen van
de geboorte van de Verlosser van de wereld. Rechts zijn de herders –
mensen die door niemand voor vol worden aangezien – die als eersten
het Goede Nieuws van Jezus’ geboorte ontvangen. Maar ze worden ook
buiten de grot getoond, nog steeds met hun kudde. Ook zij staan nog niet
aan de zijde van Christus.
Naast Zijn moeder is het enige gezelschap dat Jezus Christus heeft in
de eerste uren van Zijn aardse leven een nederige os en ezel. Dit is de
nederigheid van Gods incarnatie op aarde.
Het Oude Testament in de Geboorte-Ikoon
In het Oude Testament zijn vele verwijzingen naar de komst van de Messias,
de door God gezondene, de Gezalfde (=Christos in het Grieks). Het oudtestamentische
boek Jesaja verwijt het volk dat dieren hun meester beter kennen dan mensen::
“De os kent zijn eigenaar, en de ezel de kribbe van zijn meester”
(Jesaja 1:3). In de Ikoon worden deze dieren getoond die door hun adem
warmte aan Jezus geven.
Ook ergens in de meeste iconen van de geboorte van Christus is een "Stronk
van Jesse" te vinden. Vernoemd naar een oudtestamentische patriarch,
herinnert de aanwezigheid van de boom ons aan een andere vervulde profetie
van Jesaja:
“Uit de (boom)stronk van Isaï zal een loot ontspruiten en uit
zijn wortels zal een knop bloeien. De geest van de Heer zal op Hem rusten'
(Jesaja 11:1-2). Genealogisch kan Jezus zijn voorouders traceren via zowel
zijn moeder als (adoptief) vader Joseph, helemaal terug naar Jesse.
Andere Oude teksten in de Geboorte-Ikoon
Een andere belangrijke bron voor het verhaal van de geboorte van Jezus
is het Protoevangelium van
Jacobus, een tekst uit de 2e eeuw die het leven van de Maagd Maria
beschrijft. Dit omvat natuurlijk een beschrijving van de geboorte van
Christus, en het verslag is gedetailleerder dan die in de evangeliën.
Volgens het Evangelium bracht Jozef twee vrouwen mee - een vroedvrouw
en een vrouw genaamd Salome - om te helpen bij de geboorte van Jezus.
Salome wordt geïdentificeerd met een vrouw die later een discipel
van Christus werd, de moeder was van de apostelen Jacobus en Johannes,
en een van de vrouwen was die het lege graf ontdekte na de opstanding
van Christus.
Maar waar is Jozef? In tegenstelling tot de bekende kerststallen in het
Westen, wordt Jozef in Orthodoxe Ikonen meestal onderaan de icoon gevonden,
weg van zijn verloofde en haar Zoon. Soms zie je Joseph naar een oude
man luisteren, en ziet hij er ongerust uit. Hij wordt geteisterd door
nieuwe twijfels over deze geboorte, en deze twijfels worden hem overhandigd
door satan in de vorm van een oude man, zoals opgetekend in het Protoevangelium.
De duivel suggereert dat als het kind echt goddelijk was, het niet op
de menselijke manier zou zijn geboren. Deze argumenten, die Joseph er
uiteindelijk niet toe brachten te struikelen, kwamen steeds terug in de
kerk, en zijn de basis van vele ketterijen over wie Christus was en is.
In de persoon van Jozef onthult de ikoon niet alleen zijn persoonlijke
geschiedenis, maar grote probleem van de mensheid, de ontmoeting met God
een plaats te geven..
Naast het verkondigen van het glorieuze en vreugdevolle nieuws van de
geboorte van Christus, erkent de icoon ook, net als de hymnes van de kerk,
het grote mysterie van deze gebeurtenis.
***
Geen enkele beschrijving van het geboortepictogram zou compleet zijn zonder
de verschijning van Jezus in de kribbe.
We mogen nooit vergeten dat Jezus naar ons toe kwam om te sterven - dit
was Hem althans vanaf het begin bekend. Daarom lijkt in de iconografie
de kribbe in het geboortepictogram opzettelijk op een stenen kist, lijken
de doeken op een lijkwade en kan zelfs worden gezegd dat de grot zelf
een voorafbeelding is van het graf van Christus.
zie: https://iconreader.wordpress.com/2010/12/24/the-nativity-icon/
|
LITURGIE
&CETERA 
