|
Psalm 104 (Griekse nummering: Psalm
103) is een gedicht uit het Boek van de Psalmen in de Bijbel.  Inhoud
Kerkraam:"Constituit eum dominum domus suae" (Psalm 104, 21)
Liturgisch
gebruik
Oosters
OrthodoxHet belangrijkste liturgische gebruik van Ps 104 is aan
het begin van de vespers (avondgebed) en de nachtwake. Hoewel het strict genomen
een van de onderdelen van de vespers is dat voorgeschreven is voor de oudere lector
(d.w.z. de oudste of abt van een klooster of in een parochiekerk de oudste lector
van de kliros), wordt het gewoonlijk gelezen of gecantileerd door een lector aan
het begin van de dienst. De psalm is bedoeld gelezen of gecantileerd te
worden in sobere stijl in vesperdiensten die niet deel van een wake zijn. Als
de vespers onderdeel is van een wake wordt gewoonlijk een verkorte muzikale versie
gezongen door het koor. Allerlei zulke muzikale zettingen van de psalm zijn gemaakt
door de jaren; de bekendste is wellicht die uit deObikhod,
of gewone zetting. In de contekst van de vespers/wake setting, wordt deze
psalm begrepen als een scheppingshymne, in al de volheid waarin God deze gemaakt
heeft - de psalm spreekt over dieren, planten, wateren, hemelen, etc. Binnen het
perspectief van de liturgie wordt het opgevat als Adam's lied, gezongen buiten
de gesloten poorten van de hof van Eden, waaruit hij verbannen is (verg. Genesis
3). Terwijl de lector de psalm cantileers staat de priester buiten de gesloten
Koninklijke Deuren terwijl hij enkel zijn epitrachilion
draagt, waardoor de symboliek versterkt wordt. De Psalm heeft grote gelijkenis
met de Grote Hymne aan de
Aten, waarmee hij ook vaak vergeleken wordt, hoewel men geen verband tussen
de twee heeft kunnen vaststellen.
JoodsPsalm
104 wordt gecantileerd aan het einde van Joodse diensten bij bepaalde gelegenheden,
zoals de Nieuwe Maan (Rosh Chodesh), hoewel gebruiken
verschillen. "It has been declared that it is worthwhile studying the Hebrew language for
ten years in order to read Psalm 104 in the original." [1]
Westers
KatholiekPsalm 104 komt in de klassieke Pinksterenliturgie voor
na de lezing uit Handelingen Psalm 104: 30 gezongen, aangevuld met Alleluia: Alleluia.
Zend uw Geest uit en zij zullen herschapen worden; en Gij zult het aanschijn van
de aarde vernieuwen. Alleluia.
Bron^
Daily Prayer Book, Philip Birnbaum, 1949, p.465
Externe linksPsalm 104 is een scheppingspsalm,
God wordt geprezen als Schepper, onderhouder en herschepper. Alles wat bij de
schepping gemaakt is komt langs. Wat opvalt bij nadere bestudering is dat dit
prachtige loflied op de schepping kunstig is opgebouwd volgens het patroon van
een Menorah (kandelaar met middenlicht en symmetrisch aan weerszijden meer lichten)
Over
inhoud en opbouw van Psalm 104Psalm 104 is een scheppingspsalm,
God wordt geprezen als Schepper, onderhouder en herschepper. Alles wat bij de
schepping gemaakt is komt langs. Wat opvalt bij nadere bestudering is dat dit
prachtige loflied op de schepping kunstig is opgebouwd volgens het patroon van
een Menorah (kandelaar met middenlicht en symmetrisch aan weerszijden meer lichten) Opbouw:
v.
1a Inleidende oproep tot lofprijzing
v. 1b-c Woorden gericht tot God: lof
voor zijn majesteit en grootheid
vs. 2-5 Woorden over God: zijn glorie wordt
gearticuleerd in a universele contekst
vs. 6-9 Woorden gericht tot God: wat
God met het water gedaan heeft
vs. 10-23 Woorden over God: wat hij met water
doet om leven voort te brengen op aarde
vs. 24-30 Woorden gericht tot God:
overzicht van het handelen van de Schepper
vs. 31-35b Woorden over God: afsluitende
lofprijzing
v. 35c Afsluitende oproep tot lofprijzing.
Deze opbouw is
in het groot te vinden, maar ook in het klein: Nadat de psalm zich in de
inleiding richt tot God (vs. 1b-c), en zijn majesteit en grootsheid looft, richt
de psalm zich op Gods aanwezigheid in het heelal, die zich openbaart in 7 symmetrisch
weergegeven handelingen (menorah patroon). De zeven voorbereidende handelingen
van de Schepper zijn:
Hij hult zichzelf in licht (2a)
Hij spant de hemelen
uit (2b)
Hij zoldet zijn opperzalen in de wateren (3a)
Hij maakte de wolken
tot zijn wagen (3b)
Hij wandelt op de vleugelen van de wind (3c)
Hij maakte
de winden tot zijn boden (4a)
Hij maakte flaaiend vuur tot zijn dienaren (4b).
Als God eenmaal geschapen heeft blijft Hij handelen om het leven te
onderhouden - (ook een menorah structuur zoals in vs. 2-4):
U geeft hen hun
spijze te rechter tijd (27b)
U geeft die aan hen, zij zamelen op (28a)
U
opent uw hand; zij worden verzadigd (28b)
U verbergt uw gezicht; zij worden
verdelgd (29a)
U neemt weg hun geest; ze sterven en keren weer tot stof (29b)
U zendt uw Geest uit; zij worden geschapen (30a)
U vernieuwt het gelaat
van de aardbodem (30b).
Met Pinksteren wordt gevierd dat God verder gaat
met zijn schepping, Hij geeft zijn Geest en gaat verder met de herschepping. Wat
opvalt is dat slechts een enkel passend vers uit de psalm gebruikt werd, niet
de hele psalm. Maar omdat de hele psalmen in de dagelijkse ochtend, middag en
avondgebeden gebruikt werden, werden die bij toegewijde gelovigen bekend verondersteld.
Door met Pinksteren dit vers uit Ps 104 te zingen wordt het Pinksterfeest in de
grote boog gezet van Gods Schepping, onderhouding en Herschepping. Dat geeft het
feest extra diepte. Psalmen zijn op het eerste gezicht weerbarstige oude teksten,
maar als je de moeite neemt je erin te verdiepen en ermee te leren leven, dan
geven ze stem aan de hoogten en diepten van het leven met God.
| 
LITURGIE
&CETERA 
