 |
|
|
Diaken en Eredienst: Bijzondere vieringen
Liturgie is altijd diaconaal. Niet alleen elementen eruit zoals de Maaltijd
van de Heer, de inzameling van gaven of de voorbeden. De hele liturgie
heeft een diaconale dimensie. Vroeger leefde misschien de gedachte dat
`het diaconaat' begon na de eredienst. Gelukkig dringt in kerken steeds
meer het besef door dat `de dienst aan de wereld' begint met de eredienst.
Diakenen zijn als het ware het zichtbare symbool dat het Verhaal van God
en mens in de liturgie een plek mag krijgen. Verhalen van mensen met onbeantwoorde
vragen, losgeslagen levens, van wanhoop en verdriet, van onrecht... Zij
krijgen een plek in de eredienst. Diakenen staan daar garant voor.
Als het gaat over `bijzondere vieringen' is het daarom niet zozeer de
vraag of er een diaken aanwezig moet zijn, dat lijkt logisch gezien het
bovenstaande, maar vooral hoe de taak van de diaken zich uitstrekt tot
over de dienst heen. Vanzelfsprekend geldt bij de genoemde diensten dat
er goed overleg is tussen predikant, ouderling en diaken.
INZEGENING OF OVERLIJDEN
Bij een inzegening van een huwelijk of het zegenen van een andere levensverbintenis
beperkt de rol van de diaken zich meestal tot de inzameling van gaven.
Toch kan soms van een diaken verwacht worden dat ook zij of hij de beide
partners kent, als bijvoorbeeld blijkt dat het hen sociaal-maatschappelijk
niet voor de wind gaat. De diaken kan dan contact met hen onderhouden
en indien nodig helpen of hulp inschakelen.
Dat geldt wellicht nog meer in het geval van overlijden. Bij een dankdienst
voor het leven of rouwdienst is de aanwezigheid van een diaken zeker gewenst
om aan te geven dat de diaconale gemeente om de nabestaanden heen zal
blijven staan. Zo kan een diaken bijvoorbeeld voor de dienst zorg dragen
voor de opvang van familie en vrienden. Die zorg kan zich uitstrekken
tot na de begrafenis. Als een dienst wordt opgenomen, kan de diaken het
bezorgen van de cassette of cd aangrijpen als aanleiding tot een bezoek
waarin de vraag aan de orde komt of de nabestaanden nog hulp verwachten.
Want na een begrafenis blijkt er altijd veel meer `geregeld'te moeten
worden dan de nabestaanden dachten. Is een diaken dan niet de aangewezen
persoon te `helpen' in het woud van regels? Bijvoorbeeld door deskundige
mensen in te schakelen?
Bij langdurige ziekte missen de zieken de viering van de Maaltijd van
de Heer. Voor gemeenteleden die aan bed gebon
den zijn, is het een goede gewoonte dat diakenen tijdens of na een viering
in de kerk bij deze zieke mensen het brood en wijn of druivensap delen.
Gebeurt dit na de dienst dan kunnen ook de predikant en ouderling aanwezig
zijn.
Als het overlijden van een gemeentelid nadert - thuis of in een verpleeg-
of ziekenhuis - kan een korte viering met brood en wijn in aanwezigheid
van familie veel troost en kracht bieden. Een diaken kan in dit geval
samen met de predikant vormgeven aan deze viering.
DOOP EN BELIJDENIS
Voor zowel doop als belijdenis geldt in wezen dat er `nieuw leven' gevierd
wordt. Dat nieuwe leven heeft bijbels gezien altijd een maatschappelijke
kant: je leeft als gelovige in een samenleving en niet op een kerkelijk
eilandje. Er is wederzijdse betrokkenheid van kerk en samenleving bij
elkaar. Daarom kan een diaken bijvoorbeeld in een doopdienst het water
in het doopvont gieten als symbool van die betrokkenheid. En een diaken
zou op z'n minst betrokken moeten zijn bij de voorbereiding van een belijdenisdienst
door mee te spreken in de voorbereidingsgesprekken met degenen die belijdenis
afleggen.
JONGEREN
Jongerendiensten worden soms als `alternatief' bestempeld en dan blijkt
er om onduidelijke redenen ineens geen diaken nodig... Daarmee neemt men
echter zichzelf en de dienst niet serieus. Er zal toch ook een plek moeten
zijn voor `diaconaat', voor de naaste, de ander die niet zo snel in beeld
is in de kerkelijke gemeente. Jongeren zijn zich veelal goed bewust van
problemen onder jongeren. Zij kunnen daarom heel concreet aandacht vragen
voor zaken in de samenleving waar zij tegenaan lopen en daarvoor in voorbeden,
de inzameling van gaven of op andere manieren aandacht vragen in een jongerenviering.
Laat ze dat gerust doen in plaats van de `officiele' diaken. Wie weet
stimuleert het in uw gemeente tot een werkgroep jeugddiaconaat!
ANDERE VIERINGEN
Ook in vieringen zoals een Thomasviering of een Taize-uiering is de aanwezigheid
van een diaken gewenst. Niet alleen omdat er veelal sprake is van een
Maaltijdviering of inzameling van gaven, maar vooral om ook hier de diaconale
dimensie van het gemeente-zijn aan te geven en mensen daartoe te inspireren.
Een diaken in een voorbereidingsgroep is dan ook zeer gewenst. Ook voor
getijdendiensten als vespers - tevens `geschikt' als afsluiting van een
werkgroepvergadering in de kerkzaal - geldt het aspect van de diaconale
dimensie. Bij vieringen als zondag van de arbeid en bid- en dankdag uoor
gewas en arbeid ligt een inbreng van diakenen vanzelfsprekend voor de
hand. Een goede gelegenheid om samen met gemeenteleden stil te staan bij het rentmeesterschap (in de schepping). Aandacht voor het milieu, werk
en vrije tijd, overconsumptie en honger kunnen creatief zichtbaar gemaakt
worden in een viering. Denk aan het inzamelen van gaven `in natura' door
gemeenteleden. Een `deskundige' in een viering kan concreet maken wat het betekent je werk te verliezen, rond te komen als alleenstaande met
kinderen of heldere suggesties geven over milieuaspecten. Een tentoonstelling
over zo'n thema kan mensen betrekken bij de problematiek.
Het is de moeite waard de jaarlijkse handreikingen voor liturgie en gesprek,
uitgegeven door DISK (Dienst in de Industriele Samenleving vanwege de
Kerken),te gebruiken.
Bij de `ingeroosterde' diaconale zondagen (bij collectes werelddiaconaat,
diaconaat in Nederland) geeft Kerkinactie altijd liturgiesuggesties uit.
Zorg er als diakenen voor dat u betrokken bent bij
de voorbereiding en uitvoering van deze diensten en wees daarin niet te
bescheiden! U weet tenslotte waarom het gaat.
ELEMENTE VOOR EEN DIACONALE VIERING OVER ARMOEDE
In dit themanummer over armoede mogen suggesties voor een themadienst
over armoede niet ontbreken. Wil een viering niet gaan over mensen die
geconfronteerd zijn met armoede, dan zal de voorbereiding en uitvoering
van de dienst met hen moeten plaatsvinden. Ook kunnen mensen die werken
in de hulpverlening aanschuiven. Voor diakenen zullen beide groepen als het goed is geen onbekenden zijn. Vorm zo een groepje met de dienstdoende
predikant. Een belangrijke vraag is wat u met deze dienst wilt bereiken.
Bewustwording bij de gemeente bijbrengen, oproepen tot solidariteit en
actie, een aanzet tot een activiteit? Het antwoord daarop bepaalt hoe
u de dienst nader gaat invullen of actualiseren. Kom niet te snel met
concrete voorstellen voor Schriftlezingen of liederen, maar probeer eerst
authentieke verhalen te laten klinken die de viering kleur geven. Vraag
betrokken mensen welke bijbelverhalen hen aanspreken en waar zij wellicht
een `levensechte toelichting' bij kunnen geven in de dienst. Hun levensverhaal
ingelezen in een bijbelverhaal: een gehandicapte, oudere, alleenstaande
met kinderen, vluchteling... Zij geven vaak een verrassende interpretatie
aan een oud verhaal. U kunt hen ook vragen een persoonlijke brief of gedicht
voor te lezen in de dienst. De predikant kan zo'n voorbeeld oppakken en
uitwerken in zijn overdenking. Maar ook verhalen van mensen die werken
aan sociale gerechtigheid moeten gehoord worden. Of van hulpverleners
van een bepaalde welzijnsinstantie of van een diaken zelfl Psalmen en
andere liederen die mensen met zich meedragen, troost bieden of kracht
geven, zullen ongetwijfeld worden aangedragen. Is het niet nit het `gebruikelijke'
repertoire van uw kerk, dan kan het wellicht helpen u te verplaatsen in
een ander.
MEER SUGGESTIES
- Met eigen dia's of videobeelden kunt u het thema zichtbaar maken. Een
betrokkene kan daarbij haar of zijn verhaal doen.
- Maak gebruik van liturgiesuggesties uit Diakonia (zie achterkant) en
van publicaties van de Arme Kant van Nederland, zoals `Handreiking Liturgie
arm en rijk, uitgave 2004, € 4,50, besteladres Arme kant van Nederland,
tel. (020) 330 43 55, e-mail infoQarmekant.nl.
- Een `tentoonstelling' in de kerk organiseren met artikelen uit kranten
en tijdschriften over armoede en de gevolgen daarvan. Misschien willen
ook gemeenteleden hiervoor een bijdrage leveren? Dat vraagt van hen een
zekere inzet en bewustwording. Zo kan ook zo'n tentoonstelling na viering
`doorgroeien'. Zeker als u er een eigen activiteit aan vast wilt knopen.
- Vraag een dakloze om bij de ingang van de kerk te staan met een Straatkrant.
Een aardige opwarmer voor een dienst. In de dienst kan de dakloze een
toelichting geven.
- Na afloop is het zinvol een ontmoeting te organiseren. Dit kan aansluitend
aan de dienst zijn of in de loop van de week. Hoe? Een gesprek arrangeren
met leden van belangenverenigingen, wijkverenigingen, scholen, gemeenteraadsleden
en andere politici en mensen uit uw wijk of het dorp.
(Ontleend
aan een artikel on Diakonia, december 2004)
|
|
|
LITURGIE
&CETERA 
