NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis Kunstgeschiedenis Prehistorie, Oudheid en Vroege Middeleeuwen Middeleeuwen Renaissance Barok en Rococo Negentiende Eeuw Twintigste Eeuw

MATERIALISME/NATURALISME

Er bestaan verschillende definities van het materialisme/naturalisme. DeCaro & MacArthur, twee wetenschapsfilosofen, hebben de bestaande definities onderzocht en komen tot de volgende conclusie: er is een (i) ontologisch naturalisme [de werkelijkheid is zoals ze wordt beschreven door de natuurwetenschapper: het is het enige ware wereldbeeld], en een (ii) methodologisch naturalisme [de wetenschappelijke methode is de enige methode waarmee wij betrouwbare kennis over de werkelijkheid kunnen vergaren].

De naturalist zegt, met zoveel woorden, dat de werkelijkheid alleen op wetenschappelijke wijze kan worden onderzocht. Nu is dit, overigens, alleen maar het verschuiven van het probleem, want wat is dan die beroemde wetenschappelijke methode? De logisch positivisten hebben ongeveer veertig jaar onafgebroken gezocht naar ‘de’ wetenschappelijke methode, maar ze hebben deze methode niet ontdekt. Er bestaat zelfs geen deugdelijk demarcatie principe, een regel waarmee men pseudo-wetenschap kan onderscheiden van ‘echte, deugdelijke’ wetenschap. Alleen als een onderzoeker het al te bont maakt (koude kernfusie) en iets beweert wat overduidelijk niet te bewijzen is, weet iedereen zeker dat het niet ‘wetenschappelijk’ is.

Hoe dan ook, het wetenschappelijke onderzoek heeft inmiddels wel veel opgeleverd. -De vraag die je nu kunt stellen is: betekent dit dat de werkelijkheid helemaal wetenschappelijk kan worden onderzocht?

Deze vraag kan uiteraard alleen maar met stelligheid beantwoord worden door gewoon door te werken. Uiteindelijk merk je dan wel of er zaken zijn die zich onttrekken aan wetenschappelijk onderzoek. -Maar omdat wetenschap slechts langzaam vordert, hebben wij het volste recht om over deze vraag na te denken en er (hypothetische) uitspraken over te doen. Bovendien is het belangrijk om te weten wat de ‘ware’ aard van de werkelijkheid is, want je moet ondertussen wel praktische keuzes maken (dit is de redenering van William James).

Laten we er eens over nadenken: stel dat we niet alles wetenschappelijk kunnen onderzoeken, wat betekent dat? Wel, het betekent dat we niet ‘de gehele werkelijkheid’ kunnen bestuderen en beschrijven. De volgende vraag is dan: waarom kunnen we niet de gehele werkelijkheid bestuderen en beschrijven? Het antwoord op deze vraag is niet eenduidig: (a) we kunnen de werkelijkheid niet volledig beschrijven omdat dit praktisch onmogelijk is: onze ogen zijn te zwak en onze armen te kort en de werkelijkheid te groot; (b) omdat dit theoretisch onmogelijk is: ons verstand kan de eigenschappen die de werkelijkheid heeft niet langer schikken en herschikken totdat er een begrijpelijk patroon ontstaat, we hebben geen idee hoe ‘alles’ werkt...

Het moge duidelijk zijn: als de werkelijkheid om praktische redenen niet langer kan worden bestudeerd, dan is dit geen probleem voor de naturalist. Als de werkelijkheid echter theoretisch onvolledig is, dan betekent dit dat ook het wereldbeeld dat wij tot nu toe hebben geschetst niet juist kan zijn: als wij niet weten hoe ‘alles’ werkt, heeft het ook geen zin om te zeggen dat de werkelijkheid regelmatig is, dat zij een bepaalde orde kent, dat ‘alles’ wordt bepaald door natuurwetten, enz. Terwijl dit nu juist kenmerkend is voor het wereldbeeld van de naturalist, dat de werkelijkheid een orde kent die kan worden beschreven en bestudeerd door de mens (zie boven, methodologisch naturalisme). En daarom veronderstelt de naturalist dat de werkelijkheid ‘gesloten’ is: zij is volledig, in die zin, dat de ’volledige’ werkelijkheid zo geordend is dat wij deze wél kunnen beschrijven. -Ontken de waarheid van deze aanname en je hebt het naturalisme weerlegd.

Over welke orde hebben we het dan? Kan de naturalist ook preciseren wat de eigenschappen zijn van deze uiteindelijke, allesbepalende orde? Jawel, dat is zelfs niet eens zo moeilijk: dat is de logische orde, en deze wordt voornamelijk gedragen door twee eenvoudige regels: het LEM (de wet van het uitgesloten derde) en het LNC (de wet van non-contradictie).

De vraag of het materialisme/naturalisme waar is draait uiteindelijk om de vraag of de werkelijkheid ‘logisch volledig’ is.

En? Is de werkelijkheid ‘logisch volledig’? -Nou, het ziet er niet goed uit voor de naturalist: zelfs ideale kunstmatige systemen zijn niet aantoonbaar consistent. Bovendien kan de waarheid van de logische regels (het LEM en het LNC) niet worden onderbouwd. Ook valt te betogen dat deze logische regels enigszins willekeurige producten van de evolutie zijn en dat ons verstand geen werktuig is dat de ‘waarheid’ kan beschrijven. Verder komen er in onze beschrijving van de werkelijkheid talloze tegenspraken voor (schendingen van de logische regels). -Kortom, het antwoord is eerder ‘nee, de werkelijkheid leent zich niet voor consistente beschrijving’ dan ‘ja, de werkelijkheid kan wel consistent worden beschreven’.

Kortom, men mag, redelijkerwijs, zeggen dat de werkelijkheid eigenlijk zeer vreemd is en dat wetenschappers een vals en veel te duidelijk beeld van de werkelijkheid schetsen. (Zeer vreemd, uiteraard, want wat kan er, per definitie, vreemder zijn dan een werkelijkheid die niet door ons verstand kan worden begrepen?)

De naturalist daarentegen dient, zolang hij naturalist wil blijven, vol te houden dat de werkelijkheid ‘logisch gesloten’ is. -Bewijzen kan hij dit niet: hij draait het daarom om, en hij zegt dat ‘de waarheid’ van de bestaande theorieën tevens bewijs is voor de logische orde die ten grondslag ligt aan de werkelijkheid. Kortom, wetenschappelijk onderzoek is mogelijk omdat de werkelijkheid een logische orde kent en deze logische orde bestaat echt omdat wetenschappelijk onderzoek mogelijk is. Nee, inderdaad, dat is niet echt logisch...

Niet naturalistische/materialistische benaderingen komen steeds meer voor omdat wetenschappers geconfronteerd worden met teveel verschijnselen die niet passen in een materialistische benadering. Kyriacos C. Markides spreekt zelfs van 'Van materialisme genezen.'

Ook wetenschappers als de cardioloog Pim van Lommel en de Neurowetenschapper Mario Beauregard hebben het materialisme/naturalisme achter zich gelaten.