NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

LITURGIE &CETERA Thema's
  Kerkelijk Jaar
Hoofddienst   Getijden   Devotie   Uitingsvormen  

Liturgie

LITURGIEK
Liturgiek TVG

Liturgiegeschiedenis

Joods

Vroeg Christelijk

Oosters Orthodox

Westers Katholiek

Protestants

HYMNOLOGIE

Geschiedenis van de Hymnodie

Oud Joodse Hymnodie
Vroeg Christelijke Hymnodie
Griekse Hymnodie tot 900AD
Latijnse Hymnodie
Lutherse Hymnodie
Calvinistische (Franse) Psalmodie
Nederlandse Gemeentezang
na de Reformatie

Engelse Hymnodie

Muziekgeschiedenis




Lutherse Gezangen in Luthers Nederland

Lutherse hymnodie in Nederland:

Aanvankelijk werden de hervormingsgezinden vooral geinspireerd door Luther, maar de invloed van de Zwitserse Reformatie, en in het bjzonder die o.l.v. Calvijn kreeg de overhand. Er kwamen in de 16e en 17e eeuw dan ook meerdere Liedboeken uit in de geest van Luther. Er werden psalmberijmingen gemaakt op de nieuwe lutherse melodieën, onder andere door Jan Utenhove (Psalmen Davidis, 1566) en Willem van Haecht (CL Psalmen, 1662). Een heel speciale plek neemt het Woerdische Sangboeck uit 1589 in (1647 editie van het Woerdische Sangboeck) (1647 editie in leesbaarder vorm). Dit boek werd samengesteld door de uit Oost-Friesland afkomstige en in Woerden werkzame predikant Johannes Ligarius (voor meer over Ligarius, klik hier). Het bevat berijmingen van alle psalmen en vertalingen van vrijwel alle lutherse liederen. Het werd gebruikt tot 1745.

- De bundel Hymni ofte Loff-Sangen (1615) geeft een indruk van wat de voorstanders van gezangen wilden zingen. Een commissie van de in 1612 door de Staten van de Provincie byeengeroepen Synode te Utrecht bracht dit liedboek uit.

Na de stichting van de Nederduitsche Gereformeerde Kerk (Emden 1571) worden de grenzen scherper.

Onder invloed van de gereformeerden gebruikten de Luthersen (tot in de 20e eeuw) een eenvoudige liturgie, een preekdienst waarin de gemeentezang diende als omlijsting van de preek. Men zong alle strofen van een lied. Ook werd voor het begin van de kerkdienst en tijdens het avondmaal gezongen. De lutheranen stonden bekend om hun mooie kerkzang. (er werd niet luid uytgekreten, zoals bij de 'Gereformeerden).

18e eeuw:
-Jan van Duisberg, LXXXV nieu-gerijmde Psalmen des propheten Davids: alle welcke Psalmen, in haere oude rijmen, in de meeste Nederlantsche Kercken van d'Augsburgsche Belijdenis, om d'onkunde der sang-wijsen, niet gewoonelijck werden gesongen: ende derhalven nu van nieus op bekende en gevoeghelijcke sang-wijsen gestelt en gerijmt zijn, Volume 1, Wed. P. Boeteman voor J. v. Duisbergh, 1680

- Het Boek der Psalmen nevens Christelyke Gezangen, ten gebruike der gemeente toegedaan de onveranderde Augsburgsche Geloofsbelydenis, op nieuw in Dichtmaat gebracht, volgens besluit en met goedkeuring van her Eerw. Consistorie binnen Amsterdam. Amsteldam, 1779. (Consistoriale bundel 1779)

19e eeuw:
-- Christelijke gezangen voor de Evang. Luthersche gemeenten in het Koningrijk der Nederlanden, Amsterdam/Haarlem/Groningen 1826.
- Christelijke gezangen voor de Evang. Lutherse gemeenten in het koningrijk der Nederlanden. Vervolg der Christelijke gezangen, ingevoerd in 1826 voor de Evang. Lutherse gemeenten in het koningrijk der Nederlanden, Enschedé, 1847
- Christelijke gezangen voor de Evang. Lutherse Gemeentes in het Koninkrijk de Nederlanden benevens een vervolg , Amsterdam 1850
-Vervolg der christelijke gezangen, ingevoerd in 1826 voor de Evang. Luthersche Gemeenten in het Koningrijk der Nederlanden, Brandt, 1850

-Christelijke Gezangen voor de Evang. Luthersche Gemeenten in het Koningrijk der Nederlanden, benevens een vervolg, bijgevoegd in 1850, Amsterdam/Haarlem/Groningen 1871.

-Christelijke Gezangen, 1886, uitgegeven door en voor rekening van de Synode der Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. (ook gebruikt dor de Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Haarlem en de Lutherse gemeente van Paramaribo)

Hersteld Evangelisch-Luthers
-Proefbundels Hersteld Evangelisch-Lutherse Gemeenten 1852, 1854
-Christelijke gezangen der Hersteld-Evangelisch-Luthersche gemeenten in Nederland, uitgegeven voor rekening van de ouderlingen der Amsterdamse Gemeent, Amsterdam 1857. (Eerste druk 1854)

-Genootschapsbundels
-1887 Liederen voor de Vergaderingen van het Nederlandsch Luthers Genootschap voor In- en Uitwendige Zending (1892, 1904 uitgebreide uitgave)
-1904 Christelijke liederen verzameld en uitgegeven van wege het Nederlandsch Luthersch Genootschap voor In- en Uitwendige Zending, Amsterdam/Haarlem/Groningen 1904, 1925, 1932.
-1893 Liederen voor Lutherse Zondagsscholen en Huisgezinnen

-Proefbundels Hersteld Evangelisch-Lutherse Gemeenten 1852, 1854

20e eeuw
-Jeugdbundels
-1930 Uit hart en mond ( uitgave Nederlandse Lutherse Jongelingsbond en Meisjesbond), Zwolle 1930 (herdruk 1953 met oorspr. mel. en nieuw vertaald)
-Uittreksel uit het Gezangboek der Evangelisch-Lutherse Kerk, Amsterdam 1962.

- Vervolgbundel van de Godsdienstige Liederen uitgegeven door en voor rekening van den Nederlandschen Protestantenbond. Amsterdam/Haarlem/Groningen 1920
- Christelijke Liederen verzameld en uitgegeven van wege het Nederlandsch Luthersch Genootschap voor in- en uitwendige zending. Amsterdam/Haarlem/Groningen 1925 en 1932 (eerste druk 1904).
- Liederenbundel ten dienste van de Algemeene Vereeniging van vrijzinnige Lutherschen in Nederland, Amsterdam/Haarlem 1944 (de ‘Zwanenbundel’).
- Gezangboek der Evangelisch-Lutherse, Amsterdam, 1955.

-Liedboek voor de kerken, Den Haag/Leeuwarden 1973

21e eeuw
-Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk (Den Haag/Zoetermeer 2013

Voor een toelichting over de verschuiving in de 20e eeuw, klik hier