NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis

Nederlandse Gemeentezang (verschillende richtingen)

contra-Reformatie.
Luthersen
Remonstranten
Gereformeerden
De Nederlandschen Protestantenbond
Doopsgezinde Broederschap
Oud-katholieke Kerk
Rooms-Katholieke Kerk
Evangelisch Werkverband
Diaconale bundels

Naast de officiëel in de Gereformeerde staatskerk (later genoemd: Hervormde Kerk, opgegaan in de Protestantse Kerk in Nederland) toegelaten of voorgeschreven gemeentezang was er ook daarnaast en daarbuiten groepsgezang, bijvoorbeeld Geuzenliederen

- Berijmde psalmen vormden de hoofstroming van de Hymnodie in Nederland van de Reformatie tot het begin van de 19e eeuw.

-De eerste officiële psalmberijming was die van Petrus Dathenus (Datheen, Die psalmen des konincklijcken Propheten Davids). Zie Psalm 23 van Datheen.

-Philips van Marnix van Sint Aldegonde Het boeck der psalmen Davids (1580)

-In gebieden die in aanraking kwamen met Lutherse hymnodie werden naast de Eenige Gezangen van de Psalmberijming van Datheen ook andere gezangen gebruikt. Er werden ook psalmberijmingen gemaakt op de nieuwe lutherse melodieën, onder andere door Jan Utenhove (Psalmen Davidis) en Willem van Haecht (CL Psalmen, 1662). Een heel speciale plek neemt het Woerdische Sangboeck uit 1589 in (1647 editie van het Woerdische Sangboeck) (1647 editie in leesbaarder vorm). Dit boek werd samengesteld door de uit Oost-Friesland afkomstige en in Woerden werkzame predikant Johannes Ligarius (voor meer over Ligarius, klik hier). Het bevat berijmingen van alle psalmen en vertalingen van vrijwel alle lutherse liederen. Het werd gebruikt tot 1745.

- De bundel Hymni ofte Loff-Sangen (1615) geeft een indruk van wat de voorstanders van gezangen wilden zingen. Een commissie van de in 1612 door de Staten van de Provincie byeengeroepen Synode te Utrecht bracht dit liedboek uit.

Klik hier voor de hymnodie van de Nederlandse Luthersen

-Ook de contra-Reformatie maakte gebruik van gezangen.

-Nederlandtsche gedenck-clanck van Adriaen Valerius (1626) . Een aantal liederen hieruit vond later zijn weg naar de officiële liedbundels van een aantal kerken.

-Den Gheestelijcken Nachtegael, Antwerpen 1634. Een bundel die veel liederen bevatte die elders ook voorkwamen, een aantal teksten zijn nieuw, maar maakten geen school

Het Gregoriaans heeft een duidelijke invloed gehad op de protestantse kerkzang, onder andere via de Lutherse Hymnodie.

-Niet alleen de Calvinisten zongen (berijmde psalmen), de Lutheranen zongen de liedschat uit de Lutherse traditie en de Arminianen (Remonstranten) hadden ook hun eigen liederenschat.

-In de 18e eeuw komt er steeds meer ongenoegen over de berijming van Datheen. Allerlei nieuwe berijmingen komen uit, bijvoorbeeld de berijming van het genootschap Laus Deo. Verschillende berijmingen werden wel tegelijkertijd gezongen. Uiteindelijk komt er een Staatsberijming (1773) die grotendeels een keuze is uit drie nieuwe berijmingen. Zie Psalm 23 uit de Staatsberijming

-In Nederland wordt ten tijde van de Staatsberijming van 1773 al gesproken over de behoefte aan gezangen, maar het duurt tot 1807 voordat de tussen 1803 en 1805 verzamelde Evangelische Gezangen ingevoerd worden in de Hervormde Kerk.

In de Evangelisch Lutherse Kerk in het Koninkrijk de Nederlanden kwam in 1826 een bundel Christelijke Gezangen

De Afscheiding (1834) wijst het gebruik van gezangen af. De er uit voortkomende gereformeerde kerken. De Gereformeerde Kerken in Nederland gaan pas in de 20e eeuw over tot het gebruik van gezangen, eerst een uitbreiding van de Eenige Gezangen 1933, later 119 gezangen en in 1973 het Liedboek voor de kerken.

In de Evangelisch Lutherse Kerk in het Koninkrijk de Nederlanden kwam in 1850 een vervolg bundel uit bij de Christelijke Gezangen 1826

In 1866 komt in de Hervormde Kerk een Vervolgbundel op de Evangelische Gezangen uit waarin een aantal oudere en vertaalde buitenlandse gezangen een plaats vindt.

In de Evangelisch Lutherse Kerk in het Koninkrijk de Nederlanden kwam in 1886 een bundel Christelijke Gezangen uit.

De Nederlandschen Protestantenbond gaf in 1886 uit: Godsdienstige Liederen

Zangbundel ten dienste van huisgezin en samenkomsten, Johan de Heer; 1905

In 1920 gaf de Nederlandschen Protestantenbond uit: Vervolgbundel van de Godsdienstige Liederen

De hymnoloog Haspers gaf een bundel Geestelijke Liederen uit de Schat der Eeuwen uit (1934)

Psalmen en Gezangen voor de eredienst van de Nederlandse hervormde kerk (Bundel 1938), Den Haag/Zoetermeer.

In 1944 kwam een nieuwe bundel uit: Liederenbundel van den Nederlandschen Protestantenbond

In 1944 gaf de Doopsgezinde broederschap een nieuwe bundel uit: Liederenbundel ten dienste van de Doopsgezinde Broederschap in samenwerking met de Nederlandschen Protestantenbond.

Gezangboek der Evangelisch-Lutherse Kerk, uitgegeven in opdracht van de synode der evangelisch-lutherse kerk in het Koninkrijk der Nederlanden, Amsterdam, 1955.

In 1961 komt de proefbundel van een nieuwe interkerkelijke psalmberijming uit: 150 Psalmen Proeve van een nieuwe berijming

Honderdnegentien Gezangen in gebruik bij de Gereformeerde Kerken in Nederland, Amsterdam, 1962.

In 1964 geeft de Hervormde Kerk een bundel uit met 102 Gezangen als proefbundel voor een nieuw liedboek Kerk)

Psalmen, Nieuwe Berijming van de Interkerkelijke Stichtingvoor de Psalmberijming,'s-Gravenhage-Leeuwarden-Wageningen, 1968.

Gezangboek van de Evangelische Broedergemeente in Nederland. Den Haag 1968.

Liedboek voor de Kerken, Psalmen en Gezangen voor de Eredienst in kerk en huis, aangeboden door de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied, Den Haag/Leeuwarden,1973.

Zingt Jubilate, Gezangen en Gebeden voor de Eredienst, Brugge, z.j. (1977).

Zingt Jubilate, Aanvullingsbundel, Brugge z.j. (1992).

Zingend Geloven, bijdragen tot de ontwikkeling van het nieuwe Kerklied, Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied, Zoetermeer 1981 en volgende jaren.
1: Tijd voor Pasen, een verzameling liederen voor de Zeventig Dagen-tijd, Amsterdam, 1981, Zoetermeer, 1997 (herdruk).
2: Te gelegener tijd, een verzameling liederen voor tijden en gelegenheden, Amsterdam, 1983, Zoetermeer, 1997 (herdruk).
3: In de schaduw van Gods woord, Nijkerk/Zoetermeer, 1987.
4: Zoetermeer,1991.
5: Zoetermeer, 1995.
6: Zoetermeer, 1998
7: Zoetermeer, 2000
8: Zoetermeer, 2004

Gezangboek van de Oud-Katholieke Kerk van Nederland (OKG), in opdracht van het Collegiaal Bestuur samengesteld door de Bisschoppelijke Commissie voor de Liturgische Muziek en de Bisschoppelijke Commissie voor de Liturgie, Hilversum,1990.

Geroepen om te zingen. G.Tromp (red.), Gorinchem, 1990.Liederen om te vieren met kinderen en jongeren

Aanvullende gezangenbundel van de Nederlands Gereformeerde Kerken; 1994

Gezangen voor Liturgie (GvL), in opdracht van de Stichting Liedbundel, in samenwerking met de Nederlandse Sin t-Gregoriusvereniging en v/h de Stichting Gezangen voor Liturgie, Baarn, 1996.

Dienstboek 1, een proeve (Katern Liturgische Gezangen); 1998

Hoop van alle volken; 1998

Evangelische Liedbundel; 1999

Liederen voor de gemeentezang; Unie van Baptisten Gemeenten; 2000

Schriftberijmingen van de Christelijke Gereformeerde Kerken; 2003

Negentig gezangen van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt; 2003

In 2005 geeft de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied een bundel uit met liederen die sinds het Liedboek verschenen zijn en duurzaam lijken te zijn: Tussentijds. Aanvullend liedboek bij het Liedboek voor de Kerken - uitgeverij Kok Kampen/Boekencentrum 2005

(Voor alternatieve liedbundels van de laatste jaren, klik hier)

Voor een overzicht van de geschiedenis van de hymnodie door middel van de inleidingen van liedbundels, klik hier.

Voor een lezing voor de Classis Alkmaar over Kerkmuziek, klik hier.

TERUG NAAR BOVEN